వైశంపాయనుడు చెపుతున్నాడు - పిమ్మట రాజు అయిన ధృతరాష్ట్రుడు బలవంతంగా నియోగించడం చేత విదురుడు వేగవంతాలై, బలిష్ఠాలై, చక్కగా వశపడిన మంచి గుఱ్ఱాలు పూన్చిన రథాన్ని ఎక్కి బుద్ధిమంతులయిన పాండవుల వద్దకు వెళ్లాడు. (1)

మహాబుద్ధిమంతుడయిన అతడు మార్గాన్ని కడచి రాజధానిని చేరాడు. అక్కడ ద్విజుల చేత పూజింపబడి నగరంలోకి ప్రవేశించాడు. (2)

ధర్మాత్ముడైన విదురుడు కుబేరభవనం వంటి రాజగృహాన్ని చేరుకొని ధర్మపుత్రుడైన యుధిష్ఠిరుని కలుసుకొన్నాడు. సత్యనిష్ఠుడు, మహాత్ముడు, అజాతశత్రువు అయిన యుధిష్ఠిరమహారాజు యథావిధిగా విదురుని పూజాపూర్వకంగా స్వాగతించి పుత్రసహితంగా ధృతరాష్ట్రుని కుశలాన్ని అడిగాడు. (3,4)

యుధిష్ఠిరుడు అడుగుతున్నాడు - విదురా! నీ మనసు సంతోషంగా లేదని తెలుస్తోంది. క్షేమంగానే వచ్చావా? వృద్ధుడైన ధృతరాష్ట్రుని కొడుకులు అతనికి అనుకూలంగా ఉన్నారా? ప్రజలందరూ అతనికి వశవర్తులై ఉన్నారా? (5)

విదురుడు చెపుతున్నాడు - రాజా! మహాత్ముడయిన రాజు పుత్రసహితంగా కుశలంగానే ఉన్నాడు. జ్ఞాతులతో కూడి ఇంద్రునివలె ఉన్నాడు. వినీతులైన పుత్రులవలన ప్రీతిని పొందుతున్నాడు. ఆ మహాత్ముడు శోకరహితుడై తన యందు తాను అనురాగం కలిగి ఉన్నాడు. (6)

మీ క్షేమాన్ని ఆరోగ్యాన్ని గురించి అడిగి, కురురాజు మీకు ఈ సందేశాన్ని ఇచ్చాడు. పుత్రా! ఈ సభ నీ సభతో సమానమైన ఆకారంతో నిర్మించబడింది. తమ్ముళ్లతో కలిసి వచ్చి నీవు దీనిని చూడాలి. పార్థా! సోదరులతో కలిసి ఆ సభలో సుహృద్ద్యూతం ఆడాలి. వినోదించాలి. మిమ్మల్ని కలుసుకోవడం వలన అక్కడకు వచ్చిన కౌరవులమందరమూ సంతోషిస్తాము. (7,8)

మహాత్ముడైన ధృతరాష్ట్రమహారాజు ఏర్పరచిన జూదశాలలను, అక్కడకు చేరి ఆసీనులయిన జూదరులను చూచుదువుగాని. రాజా! ఇందుకే నేను వచ్చాను. అది సేవించుకో. (9)

యుధిష్ఠిరుడు అంటున్ణాడు - విదురా! ద్యూతం వలన మాకు కలహం కలుగుతుంది. బుద్ధిమంతుడెవడు దీనిని ఇష్టపడతాడు? నీవు దీనిని తగినదనే అనుకొంటున్నావా? నీ మాటమీదే మేమంతా నిలబడి ఉన్నాం. (10)

విదురుడు చెపుతున్నాడు - జూదం అనర్థకారణమని నేను ఎరుగుదును. దీనిని వారించడానికి నేను ప్రయత్నం చేశాను. రాజు నీ దగ్గరకు నన్ను పంపాడు. విద్వాంసుడా! ఇది విని శ్రేయస్కరమైనది ఆచరించు. (11)

యుధిష్ఠిరుడు అడుగుతున్నాడు - "విదురా! అక్కడ ధృతరాష్ట్రుని కొడుకులు కాక జూదమాడే వేరే జూదరులెవరు? నిన్ను అడుగుతున్నాను. వారెవరో మాకు చెప్పు. వందల కొద్దీ పందేలు వేసి ఎవరితో జూదమాడాలి మేము? (12)

విదురుడు చెపుతున్నాడు - రాజా! గాంధారరాజు శకుని ఉన్నాడు. అతడు ఎక్కువగా జూదమాడుతాడు. అభిమతమైన పాచికలు కలవాడు. నేర్పరి. అతడేకాక రాజు వివింశతి, చిత్రసేనుడు, సత్యవ్రతుడు, పురుమిత్రుడు, జయుడు కూడా ఉన్నారు. (13)

యుధిష్ఠిరుడు అంటున్నాడు - మహాభయంకరులు, మోసంతో జూదమాడే జూదరులు అక్కడ చేరి ఉన్నారు. విధాత నిర్మించిన ఈ జగత్తు సర్వం విధికి లోబడి ఉంది. స్వతంత్రమైనది కాదు కదా! (14)

కవీ! విదురా! రాజు అయిన ధృతరాష్ట్రుని ఆజ్ఞను అనుసరించి జూదానికి నేను వెళ్లాలనే అనుకొంటున్నాను. పుత్రునకు తండ్రి ఎప్పుడూ ఇష్టుడే కదా! కాబట్టి నీవు ఆదేశించినట్లుగానే నేను చేస్తాను. (15)

జయశీలుడైన ధృతరాష్ట్రుడు సభకు రమ్మని నన్ను ఆహ్వానించకపోతే పాచికలాటలో కోరిక లేని నేను శకునితో జూదమాడను. పిలువబడి ఎన్నడూ వెనుతిరగను. ఇది నాకు శాశ్వతమైన వ్రతం. (16)

వైశంపాయనుడు చెపుతున్నాడు - విదురునితో ఇలా చెప్పి ధర్మరాజు ప్రయాణానికి వెంటనే ఏర్పాట్లు చేయమని ఆజ్ఞాపించి, తెల్లవారగానే సోదరులతో, బంధువులతో, పరిచారకులతో, ద్రౌపది మొదలగు స్త్రీలతో ప్రయాణమయ్యాడు. (17)

మిరుమిట్లు కొలిపే కాంతి పడగానే కన్నులు మూసుకుపోయినట్లుగా దైవం మానవుని ప్రజ్ఞను హరిస్తుంది. పాశాలతో కట్టబడినట్లుగా నరుడు విధాతకు వశమై ఉంటాడు. (18)

ఇలా చెప్పి శత్రుదమనుడైన యుధిష్ఠిరుడు ధృతరాష్ట్రుని ఆహ్వానాన్ని అంగీకరించాలని లేకపోయినా విదురునితోపాటు బయలుదేరాడు. (19)

శత్రుసూదనుడైన పాండుకుమారుడు యుధిష్ఠిరుడు బాహ్లీకుడు కూర్చి ఇచ్చిన రథం ఎక్కి తమ్ములందరితో కలిసి బయలుదేరాడు. (20)

రాజ్యలక్ష్మితో దేదీప్యమానుడై బ్రాహ్మణపురస్సరుడై బయలుదేరాడు.

తన హస్తినాపురగమనం గురించి వార్తాహరుల చేత సందేశం పంపాడు. ఆ పురుషశ్రేష్ఠులు రాజశాసనాన్ని పాటించారు.

అనంతరం మహాతేజశ్శాలి అయిన యుధిష్ఠిరమహారాజు సమస్తసామగ్రితో బ్రాహ్మణులచేత స్వస్తివాచనం చేయించి ధౌమ్యునితో సహితంగా మందిరం నుండి వెలుపలికి వచ్చాడు.

సుఖప్రయణం కోసం యథావిధిగా బ్రాహ్మణులకు ధనం ఇచ్చి, ఇతరులకు కూడా అడిగినది ఇచ్చి అతడు ప్రయాణోన్ముఖుడయ్యాడు.

అరవై ఏళ్ల వయసు గలిగి, సర్వలక్షనసంపన్నమై, సమస్త వస్తువులతో కూడిన, రాజయోగ్యమైన, గజరాజును మహారాజు అధిష్ఠించాడు. హారాలు, కిరీటం, ధరించి సర్వాభరణభూషితుడై పసిడి ఛాయతో మెరిసిపోతున్న యుధిష్ఠిరుడు ఏనుగు మీది బంగారు అంబారీమీద ఆసీనుడయ్యాడు. రాజా! ఇనుమడించిన రాజశోభతో యుధిష్ఠిరుడు బంగారు వేదికపై ఆజ్యాహుతులతో ప్రజ్వలిస్తున్న అగ్నిదేవునివలె ప్రకాశించాడు.

హర్షాతిరేకులైన నరులతో వాహనాలతో కూడి రాజు ముందుకు నడిచాడు. గొప్ప రథఘోషలతో ఆకాశమంతా నిండిపోయింది. సూతులు, మాగధులు, వందులు స్తోత్రాలతో అతనిని స్తుతిస్తున్నారు. మహాసైన్యంతో కుడిన అతడు కిరణాలతో కూడిన ఆదిత్యుని వలె ఉన్నాడు.

తలపై శ్వేతచ్ఛత్రాన్ని ధరించిన యుధిష్ఠిరుడు పున్నమినాటి చంద్రుని వలె ప్రకాశించాడు.

బంగారు కఱ్ఱలు గల చామరాలతో అతనికి అన్నివైపుల నుండి విసురుతున్నారు. భరతసత్తమా! మార్గమధ్యంలో అమితసంతోషంతో ప్రజలు అతనికి జయజయధ్వానాలు చేస్తున్నారు. అతడు యథోచితంగా శిరసు వంచి యథావిధిగా వాటిని స్వీకరిస్తున్నాడు.

మార్గంలో సాగిపోతున్న కురురాజును ఇతరులు కొంత మంది దగ్గరకు చేరి మృగపక్షిధ్వనులతో నిరంతరం సుఖంగా స్తుతిస్తున్నారు.

రాజా! రాజును అనుసరించి వస్తున్న సైనికుల యొక్క కోలాహలధ్వని ఆకాశంలో గూడుకట్టి ప్రతిధనిస్తోంది.

రాజుకు ముందుగా ఏనుగునెక్కి బలశాలి అయిన భీముడు బయలుదేరాడు. భరతశ్రేష్ఠా! కవలలు నకులసహదేవులు చక్కగా అలంకరింపబడిన మంచి గుఱ్ఱాలను ఎక్కి రాజుకిరువైపుల నడుస్తున్నారు. ఆ రూపవంతులు ఇద్దరూ ఆ మహాసైన్యానికి శోభను చేకూరుస్తున్నారు.

తెల్లని గుఱ్ఱాలు పూన్చిన అగ్నిదత్తమైన రథాన్ని ఎక్కి ఆయుధధారులలో శ్రేష్ఠుడయిన బుద్ధిమంతుడయిన అర్జునుడు గాండీవాన్ని తీసుకొని వెనుకనే బయలుదేరాడు.

రాజా! కురురాజు యుధిష్ఠిరుడు సేనామధ్యంలో ఉన్నాడు. ద్రౌపది మొదలైన స్త్రీలు కావలసిన సామగ్రితో, పరిచారికలతో విచిత్రాలైన నూర్లకొలది పల్లకీలను ఎక్కి సేనాసహితంగా రాజుగారికి ముందు నడుస్తున్నారు.

ఆ కురురాజు సైన్యం కాల్బలంతో ఏనుగులతో, అశ్వాలతో సమృద్ధిగా ఉంది. రథాలు పతాకాలతో కూడిన ధ్వజాలతో, కత్తులతో సమృద్ధిగా ఉన్నాయి. కాల్బలం యొక్క కోలాహలం నలువైపుల వ్యాపించింది.

శంక, దుందుబి, తాళ, వేణు, వీణా ధ్వనులతో ఆ ప్రాంతమంతా మారుమ్రోగుతోంది. అలా బయలుదేరి ప్రయాణిస్తున్న పాండవసైన్యం అప్పుడు ఎంతో శోభాయమానంగా ఉంది.

ఆ కురురాజు యుధిష్ఠిరుడు సరస్సులను, నదులను, వనాలను, ఉపవనాలను దాటుకొంటూ, హస్తినాపురసమీపంలో నగరాన్ని చేరుకున్నాడు.

అక్కడ అతడు సైనికులతో కలిసి సుఖకరమైన సమతల ప్రదేశంలో గుడారం ఏర్పాటు చేసుకొన్నాడు.

రాజా! పిమ్మట విదురుడు శోక విహ్వలమయిన గొంతుతో ధృతరాష్ట్రుడు చేయదలచుకొన్నది యథాతథంగా యుధిష్ఠిరునకు చెప్పాడు.

ధృతరాష్ట్రుడు పిలిచిన కాలనియమానుసారంగా ధర్మాత్ముడైన పాండుపుత్రుడు హస్తినాపురాన్ని చేరుకొని, ధృతరాష్ట్రుని భవనానికి వెళ్లి, అతనిని కలుసుకొన్నాడు. (21,22)

అలాగే భీష్మద్రోణులను, కర్ణ కృపులను, అశ్వత్థామను కూడా యథోచితంగా ఆ రాజు కలుసుకొన్నాడు. (23)

తదనంతరం పరాక్రమశాలి మహాబాహువు అయిన యుధిష్ఠిరుడు సోమదత్తుని కలుసుకొని, అంతకుముందే అక్కడకు వచ్చి ఉన్న దుర్యోధనుడు, శకుని, శల్యుడు మొదలైనవారినందరినీ కూడా కలుసుకొన్నాడు. అనంతరం దుశ్శాసనుని, అతని సోదరులందరినీ, జయద్రథుని, కౌరవులందరినీ కలుసుకొని, సోదరులతో సహితంగా మహాబాహువు అయిన యుధిష్ఠిరుడు బుద్ధిమంతుడయిన ధృతరాష్ట్రమహారాజు భవనాన్ని ప్రవేశించాడు. అక్కడ నక్షత్రాలతో పరివేష్టింపబడిన రోహిణీదేవిలా కోడళ్లతో కలిసికూర్చున్న పతివ్రత అయిన గాంధారిని చూశాడు. యుధిష్ఠిరుడు గాంధారీదేవికి నమస్కరించాడు. ఆమె కూడా అతనిని ఆశీర్వదించి ఆనందం కలిగించింది. (24-28)

అనంతరం వృద్ధుడు, గ్రుడ్డివాడు, రాజు అయిన తండ్రిని మరల దర్శించాడు. (29)

ధృతరాష్ట్రమహారాజు కురుకులానికి ఆనందం కలిగించే భీమసేనుడు మొదలుగా గల నలుగురు పాండవుల యొక్క శిరసులను ఆఘ్రాణించాడు. (30)

రాజా! పురుషశ్రేష్ఠులు, ప్రియదర్శనులు అయిన ఆ పాండవులను చూచి కౌరవులకు హర్షం కలిగింది. (31)

వారంతా ధృతరాష్ట్రుని అనుమతిని పొంది రత్నమయగృహాలను ప్రవేశించారు. దుశ్శలమొదలైన స్త్రీలు అక్కడికి వచ్చిన వారందరినీ చూశారు. మిరుమిట్లు కొల్పుతున్నట్లున్న ద్రౌపది యొక్క ఉత్తమసమృద్ధిని చూచి ధృతరాష్ట్రుని కోడళ్లు అంతగా ఆనందించలేదు. (32,33)

అనంతరం ఆ పురుషశ్రేష్ఠులు ద్రౌపది మొదలైన తమ స్త్రీలతో సంప్రదించి వ్యాయామం, కేశాలంకరణ మొదలైన పనులు చేసుకొన్నారు. తరువాత నిత్యకృత్యాలు చేసి, వారంతా దివ్యచందన భూషణాలు అలంకరించుకొన్నారు. శుభచింతనలు గల పాండవులు బ్రాహ్మణులచేత స్వస్తివాచనం చేయించుకొని మనోరంజకమైన భోజనం చేసి, శయనగృహాలను ప్రవేశించారు. (34, 35 1/2)

స్త్రీలు తమ యశస్సును గానమ్ చేస్తూంటే ఆ కురుశ్రేష్ఠులు నిద్రించారు. (36)

ఆ శుభరాత్రి వారికి రతివిహారాలతో గడిచింది. ప్రాతః కాలంలో వందిమాగధులు స్తోత్రం చేస్తూంటే విశ్రాంతి పొందినవారు నిద్రలేచారు. (37)

రాత్రి సుఖంగా గడిపిన వారందరూ ప్రొద్దుటే ఆహ్నిక కర్మలు నిర్వర్తించి జూదరులందరూ అభినందిస్తూ ఉండగా రమణీయమైన సభను ప్రవేశించారు. (38)

ఇది శ్రీమహాభారతమున సభాపర్వమున ద్యూతపర్వమను ఉపపర్వమున యుధిష్ఠిరాసభాగమనము అను ఏబది ఎనిమిదవ అధ్యాయము. (58)