వైశంపాయనుడిలా అన్నాడు - శ్రీకృష్ణుని మాటవిని ధృతరాష్ట్రమహారాజు సర్వధర్మవేత్త అయిన విదురునితో వేగిరపాటుతో ఇలా అన్నారు. (1)

నాయనా! వెళ్ళు, బుద్ధిమతీ, దీర్ఘదర్శిని అయిన గాంధారిని తీసికొనిరా. ఆమెను కలుపుకొని దుర్మతి అయిన సుయోధనునికి నచ్చజెప్పే ప్రయత్నం చేస్తాను. (2)

ఆమె అయిన దుష్టబుద్ధిగల ఈ దుర్మార్గుణ్ణి శాంతింపజేయగలిగితే మనమంతా మన మేలుకోరే శ్రీకృష్ణుని మాటను అనుసరిద్దాం. (3)

దుర్యోధనుడు లోభానికి లోనయినవాడు. దుర్బుద్ధిగలవాడు. అతని సహాయకులు కూడా దుర్మార్గులే. గాంధారి శాంతికై తగిన మాటలు చెప్పి సుయోధనుని సరి అయిన మార్గంలో పెట్టవచ్చు. (4)

ఆ విధంగా జరిగితే దుర్యోధనుని కారణంగా కలిగిన ఈ మహాఘోరవిపత్తునుండి శాశ్వతంగా మనం బయటపడవచ్చు. చిరస్థాయులయిన యోగక్షేమాలను పొందవచ్చు. (5)

ధృతరాష్ట్రుని మాటను విని రాజాదేశం మేరకు విదురుడు దీర్ఘదృష్టిగల గాంధారిని తీసికొనివచ్చాడు. (6)

ధృతరాష్ట్రుడిలా అన్నాడు - గాంధారీ! ఈ నీ కొడుకు దురాత్ముడై పెద్దల ఆదేశాలన్ అతిక్రమిస్తున్నాడు. ఐశ్వర్యలోభం వలన ఉన్న ఐశ్వర్యాన్ని, ప్రాణాలనూ కూడా పొగొట్టుకొనబోతున్నాడు. (7)

మర్యాదలనతిక్రమించిన ఆ దురాత్ముడు నీ కొడుకు శ్రేయోభిలాషులయిన మంచివారి మాటలను కూడా లెక్కచేయక పాపాత్ములయిన తన అనుచరులతో కలిసి మూఢుడై సభ నుండి వెళ్ళిపోయాడు. (8)

వైశంపాయనుడిలా అన్నాడు - భర్తమాటను విని యశస్విని, రాజపుత్రి అయిన గాంధారి మహాశ్రేయస్సును కాంక్షిస్తూ ఇలా అన్నది. (9)

గాంధారి ఇలా అన్నాది. - రాజ్యముకుడై వేగిరపడుతున్న కుమారుని వెంటనే పిలిపించండి. ధర్మార్థాలు లోపించిన చెడ్డవాడెవ్వడూ రాజ్యాన్ని పొందలేడు. అయినా కూడా సర్వవిధాలా అవినీతుడయిన ఆ సుయోధనుడు రాజ్యపీఠాన్ని పొందాడు. (10 1/2)

మహారాజా! ధృతరాష్ట్రా! ఈ విషయంలో పుత్రప్రేమగల నిన్నే ఎక్కువగా నిందించాలి. వాడు దుర్మార్గుడని తెలిసి కూడా వాడి ఆలోచనలనే అనుసరిస్తున్నారు. (11 1/2)

రాజా! అటువంటి సుయోధనుడు కామక్రోధాలకు లోనయి ఉన్నాడిప్పుడు. లోభంలో చిక్కుకొని ఉన్నాడు. బలపూర్వకంగా ఇప్పుడు వెనుకకు మరలించటం వీలుకాదు. (12 1/2)

మూఢుడూ, అజ్ఞానీ, దుర్మార్గుడూ, లుబ్ధుడూ, దుష్టమిత్రులుగలవాడూ అయిన దుర్యోధనునకు రాజ్యప్రదానం చేసిన దాని ఫలితాన్ని ధృతరాష్ట్రుడు ఇప్పుడు అనుభవిస్తున్నాడు. (13 1/2)

ఏ రాజయినా తనవారిలోనే విభేదాలు రావటాన్ని ఎలా ఉపేక్షించగలడు. తన వారితో విభేదాలు తెచ్చుకొన్న నిన్ను శత్రువులు అపహాస్యం చేస్తారు.

మహారాజా! సామభేదోపాయాలలో ఒకదానితో దాటిపోగల ఆపద విషయంలో తన వారిపై దండోపాయాన్ని ఎవరైనా ప్రయోగిస్తారా? (14-15)

వైశంపాయనుడిలా అన్నాడు - తల్లిదండ్రులయిన గాంధారీ ధృతరాష్ట్రుల ఆజ్ఞమేరకు విదురుడు అసహనశీలి అయిన దుర్యోధనుని మరల సభలో ప్రవేశపెట్టాడు. (16)

దుర్యోధనుని కళ్ళు కోపంతో ఎఱ్ఱబారి ఉన్నాయి. పాములాగా బుసకొడుతూ కూడా తల్లిమాట వినాలని మరల సభలో ప్రవేశించాడు. (17)

దారితప్పిన తన కొడుకు మరల సభలో ప్రవేశించటాన్ని చూచి గాంధారి అతనిని అభిశంసిస్తూ శాంతిస్థాపనకై ఇలా అన్నది. (18)

వత్సా! దుర్యోధనా! నా మాట విను. ఇది నీకూ, నీవారికీ కూడా హితాన్ని కల్గించగలది. భవిష్యత్తులో కూడా సుఖాన్ని కల్పించగలది. (19)

భరతసత్తమా! మీ తండ్రీ, భీష్ముడూ, ద్రోణుడూ, కృపుడూ, విదురుడూ చెప్పినట్టు చేయి. ఈ నీ హితైషుల మాటలను పాటించు. (20)

నీవు శాంతించితే భీష్మునీ, మీ తండ్రినీ, నన్నూ ద్రోణాదులయిన హితాభిలాషులనూ సత్కరించినట్లే. (21)

భరతశ్రేష్ఠా! మహామతీ! రాజ్యాన్ని మన ఇష్టం వచ్చినట్లు పొందటం కానీ, రక్షించటం కానీ అనుభవించటం కానీ కుదిరేది కాదు. (22)

జితేంద్రియుడు కానివాడు చిరకాలం రాజ్యాన్ని అనుభవించలేడు. కాబట్టి తనను తాను జయించిన మేధావియే రాజ్యపాలన చేయాలి. (23)

కామక్రోధాలు పురుషుని అర్థసిద్ధికి దూరం చేస్తాయి. ఆ ఇద్దరు శత్రువులను జయించిన రాజే భూమిపై గెలుపు పొందగలడు. (24)

జనేశ్వరా! ప్రభుత్వం అన్నది చాలా గొప్పది. రాజ్యమన్న పేరుతో దురాత్ములు ఆ స్థానాన్ని అభిలషిస్తారు. కానీ ఆ రాజ్యాన్ని రక్షించటం వీలుకాని విషయం. (25)

మహాస్థానాలను పొందదలచినవాడు తన ఇంద్రియాలను అర్థధర్మాల విషయంలో నియంత్రించాలి. ఇంద్రియాలను అదుపుచేసినప్పుడే ఇంధనంతో అగ్ని మండినట్లు బుద్ధి ప్రజ్వరిల్లుతుంది. (26)

పొగరెక్కిన గుఱ్ఱాలను అదుపుచేయలేని కుసారథిని అవి మార్గమధ్యంలోనే చంపగలిగినట్టు ఇంద్రియాలు నియంత్రణలో లేకపోతే మనుష్యుని నశింపజేస్తాయి. (27)

తననుతాను గెలువక అమాత్యులను జయించగోరేవాడు, మంత్రులను గెలవకుండా శత్రువులను గెలువగోరేవాడు వివశుడై వంచితుడు అవుతాడు. (28)

ముందుగా తాను తననే శత్రువుగా ప్రకల్పించుకోవాలి. గెలవాలి. ఆ తరువాత అమాత్యులనూ, శత్రువులనూ గెలవాలి. అప్పుడే జయించాలన్న కోరిక వ్యర్థం కాదు. (29)

ఇంద్రియాలను అదుపు చేసికొని, అమాత్యులను వశంలో ఉంచుకొని, అపరాధులను దండించగలుగుతూ, చక్కగా ఆలోచించి పనిచేసే ధీరునికి లక్ష్యం చక్కగా చేకూరుతుంది. (30)

చిన్న చిల్లులు గల వలలో చిక్కుపడిపోయిన రెండు చేపలవలె కామక్రోధాలు శరీరంలో నిలిచి మనుష్యుని జ్ఞానాన్ని లోపింపజేస్తాయి. (31)

కామక్రోధాలనే ఈ రెండింటి ద్వారానే దేవతలు స్వర్గానికి వెళ్ళదలచిన వారికై ద్వారాలను మూసి ఉంచుతున్నారు. వీతరాగులంతా స్వర్గానికి వస్తారని భయపడి, స్వర్గప్రాప్తి ప్రతిబంధకాలయిన కామక్రోధాలను దేవతలు వృద్ధిచేశారు. (32)

కామ, క్రోధ, లోభ, దంభ, దర్పాలను చక్కగా గెలవటం తెలిసిన రాజే భూమండలాన్ని పరిపాలించగలుగుతాడు. (33)

అర్థధర్మాలను, శత్రువుల పరాభవాన్ని కోరుకొంటున్న రాజు ఎల్లప్పుడూ ఇంద్రియాలను అదుపులో ఉంచగలగాలి. (34)

కామానికి కానీ క్రోధానికీ కానీ లొంగి తన వారితో అయినా, ఇతరులతో అయినా కపటంగా ప్రవర్తించే వాడికి సహాయం చేసే వాడెవ్వడూ ఉండడు. (35)

నాయనా! పాండవులు ఒక్కటిగా ఉన్నారు. బుద్ధిమంతులూ, శూరులూ, శత్రువులను సంహరింపగలవారు. వారితో కలిసి సుఖంగా రాజ్యాన్ని అనుభవించు. (36)

శంతనుసుతుడైన భీష్ముడూ, మహారథుడైన ద్రోణుడూ చెప్పినది సత్యమే. శ్రీకృష్ణపాండవులు అజేయులు. (37)

అనాయాసంగా మాహాకార్యాలు సాధించ గల మహాబాహువైన కృష్ణుని ఆశ్రయించు. ఆయన ప్రసన్నుడైతే ఉభయపక్షాలకూ సుఖాన్ని కల్పించగలడు. (38)

తన శ్రేయోభిలాషులైన జ్ఞానులమాట, పండితుల మాట విననివాడు, తదనుగుణంగా నిలువనివాడు కేవలం శత్రువులకు ఆనందాన్ని కల్గిస్తాడు. (39)

వత్సా! యుద్ధం చేయటంలో శుభం లేదు. ధర్మార్థాలు లేవు. ఇక సుఖానికి తానెక్కడ? యుద్ధంలో అన్నివేళలా గెలుపే లభిస్తుందన్న నమ్మకం లేదు. కాబట్టి యుద్ధమ్ మీదకు మనస్సు పోనీకు. (40)

అరిందమా! మహాప్రాజ్ఞా! అన్యోన్యమైత్రి చెడుతుందన్న భయంతో భీష్ముడూ, మీ తండ్రీ, బాహ్లికుడు పాండుకుమారులకు రాజ్యభాగాన్ని ఇచ్చారు. (41)

వారికి రాజ్యభాగమిచ్చిన ఫలితాన్ని ఇప్పుడు నీవు చూస్తున్నావుగదా! శూరులైన పాండవుల ద్వారా నిష్కంటకంగా చేయబడిన ఈ సమస్త భూమండలాన్నీ అనుభవిస్తున్నావు. (42)

అరిందమా! నీవు నీమంత్రులతో కలిసి రాజ్యాన్ని అనుభవించాలనుకొంటే పాండుకుమారులకు యథోచితంగా అర్ధరాజ్యాన్ని ఇవ్వు. (43)

భారతా! నీవు, నీ అమాత్యులూ జీవించటానికి నీకు రాజ్యంలోని అర్ధభాగం చాలు. హితైషుల మాటలు విని కీర్తిని కూడా పొందగలవు. (44)

నాయనా! శ్రీమంతులు, మనస్వులు, బుద్ధిమంతులు, జితేంద్రియులూ అయిన పాండవులతో యుద్ధం గొప్ప సుఖాలనుండి నిన్ను పతనం చేస్తుంది. (45)

భరతశ్రేష్ఠా! పాండుకుమారులకు వారి అర్ధరాజ్యాన్ని ఇచ్చి నీ శ్రేయోభిలాషులలో కలుగుతున్న కోపాన్ని ఉపశమింపజేసి నీ రాజ్యభాగాన్ని నీవు యథోచితంగా పరిపాలించు. (46)

మహాప్రాజ్ఞా! పదమూడు సంవత్సరాలు పాండవులను రాజ్యహీనులను చేయటమే మహాపకారం. అది నీ కామక్రోధాల వల్ల ఇంకా పెరిగింది. ఇప్పుడు సంధితో దాన్ని ఉపశమింపజేయి. (47)

కౌంతేయుల సంపదలను నీవు కోరుకొనినా వాటిని సాధించుకొనటం నీవలన కాదు. స్థిరక్రోధంగల కర్ణుడూ, నీ సోదరుడు దుశ్శాసనుడు కూడా సాధించలేరు. (48)

భీష్ముడూ, ద్రోణుడూ, కృపుడూ, కర్ణుడూ, భీమసేనుడూ, అర్జునుడూ, ధృష్టద్యుమ్నుడూ వీరంతా అలిగితే ప్రజలలో ఎవ్వరూ మిగలరు. ఇది నిశ్చయం. (49)

వత్సా! క్రోధానికి లోనయి సమస్త కౌరవవినాశనానికి పల్పడకు. నీ కోసం ఈ భూమండలమంతా ఊచకోతకు గురి కారాదు. (50)

మూర్ఖుడా! భీష్మద్రోణ కృపాదులు సర్వశక్తులూ ఒడ్డి యుద్ధం చేస్తారని నీవనుకొంటున్నావు. అది ఇపుడు కుదిరే పనికాదు. (51)

ఆత్మజ్ఞానులయిన వీరిదృష్టిలో రాజ్యం మీదైనా వారిదైనా ఒకటే. మీమీద, పాండవుల మీదా ప్రేమ కూడా వారికి సమానమే. కానీ పాండవుల వైపు ధర్మం మొగ్గుగా ఉంది. (52)

నీ అన్నం తిన్నారు కాబట్టి వీరంతా నీకోసం ప్రాణాల నయితే ఇవ్వగలరు కానీ యుధిష్ఠిరుని వక్రదృష్టితో మాత్రం చూడలేరు. (53)

లోభంతో అర్థసంపదలను పొందిన నరులెవ్వరూ లేరు. కాబట్టి నాయనా! భరతశ్రేష్ఠా! లోభాన్ని విడిచిపెట్టు. (54)

ఇది శ్రీమహాభారతమున ఉద్యోగ పర్వమున భగవద్యాన పర్వమను ఉపపర్వమున గాంధారీ వాక్యమను నూట ఇరువది తొమ్మిదవ అధ్యాయము. (129)