సంజయుడు పలికాడు - పాండునందనా! నీ పనులన్నీ ధర్మాన్ని అనుసరించే ఉంటాయి. ఈ విషయం లోకానికంతటికి తెలిసిందే. అలా కనబడుతోంది కూడ. జీవితం అనిత్యమైనదయినా దీనివల్ల మంచికీర్తిని పొందవచ్చు. పాండునందనా! అనిత్యమైన శరీరం మీది దృష్టితో శాశ్వతమైన కీర్తిని నష్టపరచకు. (1)

అజాతశత్రూ! యుద్ధం లేకుండా కౌరవులు మీకు రాజ్యభాగం ఇవ్వకపోవచ్చు. అయినప్పటికీ అంధక వృష్ణీ రాజ్యాలలో మీరు భిక్షావృత్తిచే జీవించటం మేలు. యుద్ధం చేసి రాజ్యం పొందటం మేలు కాదని భావిస్తున్నాను. (2)

మానవుని జీవితకాలం చాల తక్కువ. ఇది క్షీణించేది, నిత్యం దుఃఖమయమైంది. చంచలమైనదీ కూడా. పాండునందనా! నీవు యుద్ధరూపమైన పాపాన్ని చేయవద్దు. అది నీకీర్తికి తగినదికాదు. (3)

రాజా! ధర్మానికి విఘ్నం కలిగించే మూలకారణం కోరికలు. అవి తమ వైపు మానవుని ఆకర్షిస్తాయి. బుద్ధిమంతుడైన మానవుడు ముందుగానే ఆ కోరికలను కట్టడిచేసి, లోకంలో స్వచ్ఛమైన ప్రశంసను పొందుతాడు. (4)

పృథానందనా! ఈ లోకంలో ధనదాహం మానవుని బంధనంలో పడవేస్తుంది. దాన్ని కోరుకునే వారి ధర్మాన్ని అది బాధిస్తుంది. ధర్మాన్ని కోరుకొన్న వాడే తెలివైనవాడు. భోగలాలసుడైన వాడు ధనాసక్తుడై ధర్మ భ్రష్టుడౌతాడు. (5)

నాయనా! కర్మలలో ముఖ్యమైన ధర్మాన్ని ఆచరించినవాడు ప్రచండ సూర్యునిలా ప్రకాశిస్తాడు. ధర్మహీనుడైనవాడు ఈ భూమండలాన్ని పొందినప్పటికి పాపబుద్ధియై నశిస్తాడు. (6)

వేదాధ్యయనం చేశావు. బ్రహ్మచర్యం పాటించావు. యజ్ఞాలు చేసి, బ్రాహ్మణులకు దానమిచ్చావు. పరలోకాన్ని విశ్వసించావు. అక్కడ అనేక సంవత్సరాల సుఖాల కోసం నిన్ను నీవు అర్పించుకొన్నావు. (7)

సుఖాన్ని, ప్రియాన్ని హద్దుమీరి సేవించేవాడు, యోగాబ్యాసంలో కర్మ చేయనివాడు. ధనం క్షీణించాక, సుఖాలకు దూరమై, కోరికల తాకిడికి లోనై అంతులేని దుఃఖాన్ని పొందుతాడు. (8)

ఇదే విధంగా బ్రహ్మచర్యం పాటింపక, ధర్మాన్ని విడిచి అధర్మాన్ని ఆచరించేవాడు పరలోకంపట్ల శ్రద్ధ లేనివాడై, మూఢుడై ఈ దేహాన్ని విడిచి పరలోకంలో మిక్కిలి బాధపడతాడు. (9)

పుణ్యకర్మలైనా, పాపకర్మలైనా ఈ లోకంలో నశించవు. ముందుగా కర్తయొక్క పుణ్యపాపాలు పరలోకం చేరతాయి. తర్వాత కర్త వాటిని అనుసరించి వెళ్తాడు. (10)

మీరు ఉత్తమ దక్షిణలతో మాసిక శ్రాద్ధాది కర్మలందు బ్రాహ్మణులకు న్యాయంగా సంపాదించిన ధనాన్ని; శ్రద్ధచే పవిత్రమై, మంచి గంధరసాలతో రుచిగా ఉన్న అన్నాన్ని దానమివ్వటం ఈ భూమిపై ప్రసిద్ధమైందే కదా. (11)

కుంతీనందనా! ఈ శరీరంతో ఉండగానే ఏదైనా సత్కార్యం చేయగలం. మరణించిన తర్వాత ఏమీ చేయలేము. సత్పురుషులచే ప్రశంసింపబడిన పరలోకంలో సుఖాలనిచ్చే మహాపుణ్య కార్యాలు నీవు చేశావు. (12)

పుణ్యాత్ముడైన మనుష్యుడు పరలోకానికి వెళ్లి మృత్యువును, ముసలితనాన్ని, భయాన్ని విడిచిపెడతాడు. మనస్సుకు ఇష్టంలేని ఆకలిదప్పులు అక్కడ ఉండవు. పరలోకంలో ఇంద్రియ భోగాల ననుభవించడం తప్ప ఇక కర్తవ్యమంటూ ఏమీ ఉండదు. (13)

నరేంద్రా! మనస్సుకు ఇష్టమైన విషయ భోగాలచేత ఇటువంటి కర్మఫలం పొందలేం. పాండునందనా! నీవు క్రోధం వల్ల కలిగే నరకానికి కాని, ఆనందంవల్ల కలిగే స్వర్గానికి గాని వెళ్లజాలవు. కాని సనాతనమైన మోక్షాన్ని పొందగలవని భావం. (14)

జ్ఞానం చేత కర్మల అంతానికి చేరుకున్న నీవు సత్యం, ధర్మం, ఋజువర్తనం, దయ మున్నగు సద్గుణాల్ని విడిచి పెట్టకు. అశ్వమేధం, రాజసూయం, యజ్ఞం మున్నగు వాటిని విడవకు, యుద్ధం వంటి పాపకార్యంజోలికి మళ్లీ వెళ్లకు. (15)

కుంతీకుమారులారా! చిరకాలముండే ద్వేషంతో మీరు యుద్ధరూపమైన పాపం చేసేటట్లైతే, అనేక సంవత్సరాలు దుఃఖమయమైన ఈవనవాసం చేయడమే మీకు ధర్మం. (16)

ఇపుడు నీ అధీనంలో ఉన్న ఈ బలమంతా మునుపు కూడా మీవెంటే ఉన్నా, మీరు వనానికి వెళ్లారు. ఇపుడున్న ఈ మంత్రులు, శ్రీకృష్ణుడు, వీరవరుడైన సాత్యకు అప్పుడు కూడా మీతోనే ఉన్నారుగదా. (17)

దెబ్బకొట్టడంలో కుశలులైన వీరసైనికులతో, పుత్రులతో కూడి బంగారు రథం మీద వచ్చే మత్స్యదేశాధీశుడు విరాటుడు, మీరింతకు మునుపు జయించిన రాజులందరూ యుద్ధంలో మీ పక్షమే వహిస్తారు. (18)

గొప్పసహాయసంపత్తితో నీవు బలవంతుడవై శ్రీకృష్ణార్జునులు ముందు వెళుతుండగా, యుద్ధరంగంలో శత్రుశ్రేష్ఠులను వధిస్తూ దుర్యోధనుడి గర్వాన్ని పోగొట్టగలవు. (19)

పాండునందనా! శత్రువుల బలాన్ని పెరగనిచ్చి, నీ సహాయకులను దుర్బలులను చేసి, పన్నెండేళ్లు వనవాసం చేసి, కాలం కలసిరానపుడు ఎందుకోసం యుద్ధం చెయ్యాలనుకొంటున్నావు? (20)

పాండునందనా! మనుష్యుడుఅజ్ఞాని అయినా, పాపి ఐనా యుద్ధం చేసి సంపదను పొందుతాడు. కాని జ్ఞాని, ధర్మజ్ఞుడూ అయినవాడు దైవసంబంధమైన బాధకారణంగా పరాజితుడై ఐశ్వర్యాన్ని వదులుకొంటాడు. (21)

ధర్మజా! నీబుద్ధి అధర్మం వైపు ఎప్పుడూ వర్తించదు. కోపంవల్ల (పూర్వం) ఎపుడూ పాపకర్మనూ నీవు చెయ్యలేదు. మరి ఇపుడు ప్రజ్ఞావిరుద్ధమైన ఈపాపపు పని (యుద్ధం) చెయ్యాలని ఎందుకనుకొంటున్నావు? దీనికి కారణం ఏమిటి? (22)

మహారాజా! క్రోధం వ్యాధిలేకుండా పుడుతుంది., చేదుగా ఉంటుంది. శిరస్సును బాధిస్తుంది, కీర్తిని నాశనం చేస్తుంది. పాపపు పనిని చేయిస్తుంది. అది సత్పురుషులు మ్రింగగలిగింది, దుర్మార్గులు మ్రింగలేనిది, అటువంటి క్రోధాన్ని శాంతింపజేసి మింగెయ్యి. (23)

పాపంతో కలసి వచ్చే కోపాన్ని ఎవడు కోరుకొంటాడు? నీకు సమానమే మంచిది. భోగాలు కావు. శాంతనవుడైన భీష్ముడూ, అశ్వత్థామా, ద్రోణుడూ చంపబడే భోగం నీకు వద్దు. (24)

ధర్మజా! కృపుడు, శల్యుడు, భూరిశ్రవుడు, వికర్ణుడు, వివింశతి, కర్ణ దుర్యోధనులు - వీరందిరినీ చంపి నీవేం సుఖం పొందుతావు? చెప్పు. (25)

రాజా! సాగరపర్యంతం వ్యాపించిన ఈ భూమండలాన్ని పొందినా నీవు జరా మృత్యువులను, ప్రియా ప్రియాలను, సుఖ దుఃఖాలను విడిచి పెట్టలేవు. నీవు విద్వాంసుడవు. నీవు యుద్ధం చేయవద్దు. (ద్వంద్వాలు జయించలేవని భావం) (26)

నీమంత్రులు కోరికవల్ల నీవిటువంటి పని చెయ్యాలనుకొంటూంటే, వారికి ధనమిచ్చి పంపి, వానప్రస్థాన్ని స్వీకరించు, అంతేకాని దేవయాన మార్గం నుండి మాత్రం తప్పుకోకు. (27)

ఇది శ్రీమహాభారతమున ఉద్యోగ పర్వమున సంజయ యానపర్వమను ఉపపర్వమున సంజయవాక్యమను ఇరువది ఏడవ అధ్యాయము. (27)