వైశంపాయనుడు పలికాడు. జనమేజయా! ధృతరాష్ట్రుని మాటను విని సంజయుడు అమిత బల పరాక్రమాలు గల పాండవులను చూడటానికి ఉపప్లవ్యానికి వెళ్లాడు. (1)

అతడు ముందుగ కుంతీపుత్రుడైన యుధిష్ఠిరుని సమీపించి, నమస్కరించి ఇలా అన్నాడు. (2)

గవల్గణ కుమారుడు, సూతపుత్రుడూ ఐన సంజయుడు వెళ్లి యుధిష్ఠిరునితో ప్రసన్నంగా ఇలా అన్నాడు - రాజా! మహేంద్రుని వంటి నిన్ను నీ సహాయకులతో బాటుగా క్షేమంగా ఉండగా నా భాగ్యవశాత్తు చూస్తున్నాను. (3)

వృద్ధుడు, బుద్ధిమంతుడు అంబికాతనయుడూ ఐన ధృతరాష్ట్రుడు నీక్షేమాన్ని గురించి అడుగుతున్నాడు. భీముడు, పాండవశ్రేష్ఠుడైన అర్జునుడూ, నకుల సహదేవులూ కుశలమే కదా! (4)

వృద్ధుడు, బుద్ధిమంతుడు, అంబికాతనయుడూ ఐన ధృతరాష్ట్రుడు నీక్షేమాన్ని గురించి అడుగుతున్నాడు. భీముడు, పాండవశ్రేష్ఠుడైన అర్జునుడూ, నకుల సహదేవులూ కుశలమే కదా! (4)

భారతా! సత్యవ్రత, వీరపత్ని, అభిమానవతి ఐన ద్రౌపది తన కుమారులతో కుశలమే కదా! నీకు ఇష్టులైన వారంతా తమతమ అభీష్టభోగాలతో కుశలమే కదా! (5)

యుధిష్ఠిరుడు పలికాడు. గవల్గణ కుమారా! సంజయా! నీకు స్వాగతం. నీ దర్శనం చేత మేము ఆనందిస్తున్నాము. నేను నా సోదరులతో కుశలంగా ఆరోగ్యంగా ఉన్నాను. (6)

సంజయా! చాలాకాలం తర్వాత కురువృద్ధుడైన ధృత రాష్ట్రమహారాజు కుశల సమాచారాన్ని విని, నీ ప్రేమవల్ల నిన్ను చూస్తూ ఉంటే సాక్షాత్తుగా ఆ ధృతరాష్ట్రునే చూసినట్లు అనిపిస్తోంది. (7)

నాయనా! సంజయా! మాకు పెద్ద దిక్కు. మనసు గలవాడు, సర్వధర్మాలూ తెలిసిన మా తాత భీష్ముడు కుశలమేనా! మా పట్ల వారి అభిమానం పూర్వం వలే ఉంది గదా! (8)

సంజయా! విచిత్రవీర్యకుమారుడైన ధృతరాష్ట్ర మహారాజు తన కుమారులతో బాటు కుశలమేనా! ప్రతీపుని కుమారుడు, విద్వాంసుడూ ఐన బాహ్లిక మహారాజు కుశలమేనా! (9)

నాయనా! సోమదత్తుడు, భూరిశ్రవసుడు, సత్య సంధుడైన శలుడు, పుత్రునితోబాటు ద్రోణాచార్యుడు, విప్రశ్రేష్ఠుడైన కృపాచార్యుడు - ఈ మహాధనుర్ధారు లంతా క్షేమమేనా! (10)

సంజయా! ఈ భూమండలంలోని ప్రధాన ధనుర్ధారులు, మిక్కిలి బుద్ధిమంతులు, సమస్త శాస్త్రజ్ఞానం కలవారూ, ధనుర్ధారులలో ముఖ్యతములూ ఐన వారంతా కౌరవనులతో స్నేహభావంతో ఉన్నారా? (11)

దర్శనీయుడు, శీలమంతుడు, మహాధానుష్కుడు, అయిన అశ్వత్థామ నివసించే దేశంలో తక్కిన విలుకాండ్రు గౌరవాన్ని పొందుతున్నారా? వారంతా కూడా క్షేమమే కదా. (12)

నాయనా! ధృతరాష్ట్రుని వైశ్యపత్నికి కుమారుడైన మహాజ్ఞాని యుయుత్సుడు కుశలమేనా! మూర్ఖుడైన దుర్యోధనుడు ఎవనికి విధేయుడో ఆ కర్ణుడు కుశలమేనా! (13)

సంజయా! భరతవంశీయుల వృద్ధస్త్రీలు, తల్లులు, వంటకత్తెలు, దాస భార్యలు, కోడండ్రు, కొడుకులు, మేనళ్లుళ్లు. తోబుట్టువులు, దౌహిత్రులు కపటం లేకుండా సంచరిస్తున్నారా? (14)

సంజయా! దుర్యోధనుడు బ్రాహ్మణులపట్ల మునుపటిలా తగినవిధంగా ప్రవర్తిస్తున్నాడా! బ్రాహ్మణుల జీవనంకోసం నేనిచ్చిన గ్రామాదులను దుర్యోధనుడు లాగుకొన లేదుకదా! (15)

పుత్రులతో బాటు ధృతరాష్ట్రుడు కూడ బ్రాహ్మణుల పట్ల జరిగిన అపరాధాలను ఉపేక్షించటం లేదు కదా! స్వర్గానికి మార్గం లాంటిది బ్రాహ్మణులకు వృత్తి కల్పించటం. దాన్ని రాజూ ఉపేక్షించడు కదా! (16)

బ్రాహ్మణులకు జీవికను కల్పించడమనేది పరలోకాన్ని చూపే గొప్ప వెలుగు. బ్రహ్మ ప్రజలకోసం ఈ తెల్లని జ్యోతిని ఏర్పరచాడు. మూర్ఖులైన కౌరవుల్య్ బ్రాహ్మణులపట్ల జరిగే దోషాల్ని నియంత్రించకపోతే, కౌరవులకు సర్వనాశనమే అవుతుంది. (17)

పుత్రులతో కూడిన ధృతరాష్ట్రుడు మంత్రివర్గానికి తగిన విధంగా జీవించడానికి కావలసిన వృత్తిని కల్పిస్తున్నాడా! వారు శత్రువులతో కలిసి మిత్రులుగా ఉంటూనే రాజుకు వ్యతిరేకంగా జీవింపగోరటం లేదు కదా! (18)

నాయనా! సంజయా! కౌరవులంతా కలిసి పాండవులపై దోషాన్ని చెప్పుకొనటం లేదుకదా! పుత్రునితో బాటు ద్రోణుడు, వీరుడైన కృపుడు మా విషయంలో దోషాలను చెప్పటం లేదుకదా! (19)

కురువంశీయులంతా వెళ్లి ఎప్పుడైనా దుర్యోధనుడితో ఉన్న ధృతరాష్ట్రునితో(మాకు రావలసిన) రాజ్యాన్ని గూర్చి మాట్లాడుతున్నారా! వారిప్పుడైనా రాజ్యంలోని దోపిడీ మూకల్ని చూసి యుద్ధ నిర్వాహకుడైన అర్జునుని స్మరిస్తున్నారా! (20)

సంజయా! అల్లెత్రాడు భుజాల వరకు లాగే

ప్రయోగింపబడేవి అర్జునుని బాణాలు, వింటి నారిని కంపింపజేస్తూ, గాండీవం నుండి వెలువడి మేఘం వలె ధ్వనించే అర్జునుని ఆ బాణాలను వారు స్మరిస్తున్నారా! (21)

ఒక్కసారిగా మంచిపిడులు గల అరవైయొక్క తీక్ష్ణబాణాలను ప్రయోగింపగల అర్జునుడితో సమానుడిని కాని, అంతకంటె గొప్ప యోధుని గాని ఈ భూమిమీద నేను చూడలేదు. వాని చేతి నేర్పు ప్రశంసనీయం. (22)

దట్టమైన అడవుల్లో నిర్భయంగా సంచరించే మదపుటేనుగులా యుద్ధరంగంలో శత్రుమూకలను వణికిస్తూ చేతిలో గదతో వేగంగా తిరిగే భీమసేనుని స్మరిస్తున్నారా! (23)

యుద్ధంలో కుడి, యెడమ చేతులతో బాణాలను విసురుతూ తనకెదురైన కళింగ రాజులను జయించిన సహదేవుని స్మరిస్తున్నారా! (24)

మునుపు రాజసూయయాగ సందర్భంలో శిబిని, త్రిగర్త దేశరాజులను జయించడానికి వెళ్లిన నకులుడు పశ్చిమ దిక్కునంతా నా అధీనంలోకి తెచ్చాడు. అతనిని స్మరిస్తున్నారా! (25)

దురాలోచనతో ద్వైతవనంలోకి ఘోషయాత్రకు వచ్చిన ధృతరాష్ట్రకుమారులు పరాభవం పొందారు. శత్రువుల అధీనం అయిపోతున్న మందబుద్ధులను భీమార్జునులు బంధవిముక్తుల్ని చేశారు. ఆ సంగతిని స్మరిస్తున్నారా! (26)

అప్పుడు నేను యజ్ఞం ద్వారా వెనుకనుండి అర్జునుని రక్షించాను. భీమసేనుడు నకుల సహదేవులను రక్షించాడు. గాండీవధారి అర్జునుడు శత్రువులను పారద్రోలి క్షేమంగా తిరిగి వచ్చాడు. ఈ విషయాన్ని కౌరవులు స్మరిస్తున్నారా! (27)

సంజయా! మేము దుర్యోధనుని దాన, భేద, దండాలనే ఉపాయాలతో జయింపలేకపోతే, సామోపాయంచేత అతనిని అసలే జయింపలేము, ఇది నిశ్చయం. (28)

ఇది శ్రీమహాభారతమున ఉద్యోగపర్వమున సంజయ యానపర్వమను ఉపపర్వమున యుధిష్ఠిర ప్రశ్నమను ఇరువది మూడవ అధ్యాయము. (23)