విరాటుడు అడిగాడు-ఇతడు కురుకులరత్నం, కుంతీనందనుడు, మహారాజు యుధిష్ఠిరుడు అయితే వీరిలో ఇతని సోదరుడు అర్జునుడు ఎవరు? మహాబలి భీముడెవరు? నకులసహదేవులు, యశస్విని ద్రౌపది ఏరీ? కుంతీపుత్రుడు జూదంలో ఓడిపోయినప్పటినుండి అతని జాడయే తెలియలేదు. (1,2)

అర్జునుడు చెప్పాడు - 'మహారాజా! వల్లవుడు అనే పేరుతో మీవంటశాలలో ఉన్నవాడే భయంకర వేగమూ, పరాక్రమమూ కల భీమసేనుడు. (3)

ఇతడే గంధమాదనపర్వతం మీద క్రోధవశ నామకులైన రాక్షసులను చంపి ద్రౌపదికోసం దివ్య సౌగంధికకమలాలను తెచ్చినవాడు. దురాత్ముడయిన కీచకుని చంపిన గంధర్వుడుకూడా ఇతడే. ఇతడే నీఅంతఃపురంలో ఎన్నో పులులను, ఎలుగులను, వరాహాలను చంపినవాడ్య్. (4,5)

ఇతడే హిడింబునీ, బకాసురునీ, కిర్మీరునీ, జటాసురునీ సంహరించి అడవిని అన్నివిధాలా నిష్కంటకం, సుఖమయం చేసినవాడు.

ఇదిగో. ఇతడు శత్రువులను సంతాపింపచేయ గల నకులుడు. ఇంతవరకు నీఅశ్వశాలానిర్వాహకునిగా ఉన్నాడు. గోవులను సంరక్షించుచున్నవాడే సహదేవుడు. మాద్రీపుత్రులైన వీరు మహారథికులు వీరులు. చక్కని శృంగారవేషభూషణాలతో శోభిల్లే అన్నదమ్ములు ఇద్దరూ రూపవంతులు. కీర్తివంతులు. భరతవంశ శ్రేష్ఠులైన ఈ నకులసహదేవులు యుద్ధంలో వేలకొద్ధీ మహా రథికులను ఎదిరించగల సమర్థులు. (6,7)

రాజా! వికసించిన కమలదళాలవంటి విశాల నేత్రాలు, చక్కని నడుమూ, మనొహరమైన చిరునవ్వు కల సైరంధ్రియే మహారాణి ద్రౌపది. ఈమె పతివ్రతాధర్మం రక్షించడం కొరకే కీచకులు వధింపబడ్డారు. (8)

మహారాజా! నేనే అర్జునుడిని. నా పేరు వినే ఉంటారు. నేను కుంతీ పుత్రుడను. భీమసేనునికంటె చిన్నవాడిని. నకులసహదేవుల కంటె పెద్దవాడిని. (9)

రాజా! సంతానం గర్భవాసంలో సురక్షితంగా ఉన్నట్లుగా మేమంతా మీ భవనంల్ఫ్ అజ్ఞాతవాస సమయాన్ని సుఖంగా గడిపాము. (10)

వైశంపాయనుడు చెప్పాడు. రాజా! అర్జునుడు ఐదుగురు పాండవులను పరిచయం చేశాక ఉత్తరుడు అర్జునుని పరాక్రమంగూర్చి చెప్పడం మొదలు పెట్టాడు. (11)

తిరిగి అతడు పంచపాండవులను ఒక్కొక్కరిగా రాజుకు పరిచయం చేశాడు. (12)

ఉత్తరుడు చెప్పాడు-తండ్రీ! విశుద్ధమైన బంగారంతో సమానమైన తెల్లని శరీరం కలవాడు, అందరికంటె ఉన్నతుడు, సింహంవలె హృష్టి వుష్టి కలవాడు, పొడవైన నాసిక,కొద్దిగా ఎఱ్ఱనై చెవులదాకా వ్యాపించిన పెద్దపెద్ద కన్నులు కల ఇతడే కురుకుల నరేశుడైన యుధిష్ఠిర మహారాజు. (13)

మదపుటేనుడు నడక, పుటం పెట్టబడిన బంగారంతో సమానమైన గౌరవర్ణపు శరీరం, వెడల్పయి బలిసిన భుజాలు, పెద్దవయి దీర్ఘమయిన బాహువులు కల ఇతడే భీమసేనుడు. చక్కగా తేరిపార చూడు ఇతనిని. (14)

ఇతని ప్రక్కన కూర్చున్న మహాధనుర్ధరుడు, నల్లని వర్ణం కల తరుణవయస్కుడు వీరుడు, యూథపతి అయిన గజరాజులా శోభిల్లేవాడు, సింహంలా ఎత్తయినబుజాలు, మదపుటేనుగు నడక, కమలదళాలతో సమానమైన విశాలనేత్రాలు కల ఈ వీరవరుడే అర్జునుడు. (15)

మహారాజు యుధిష్ఠిరునికి సమీపంలో కూర్చున్న ఇంద్రోపేంద్రులతో సమానమైన ఈ నరశ్రేష్ఠులు ఇద్దరు మాద్రి కవలకొడుకులయిన నకులసహదేవులు. వీరితో సమానమైన రూపబలశీలాలు కలవారు ఈసమస్త ప్రపంచంలో వేరొకరు లేరు. (16)

ఈ ఇరువురిప్రక్కన తేజస్సుతో సాక్షాత్తూ గౌరీదేవివలె నిలబడి నల్లకలువల కాంతిని కూడా లజ్జింప చేసే కనులతో సువర్ణశరీరకాంతితో దేవతలకందరకు దేవి అయిన లక్ష్మీదేవితో సమానంగా శోభిల్లే ఈమెయే ద్రుపదుని కూతురు మహారాణి కృష్ణ. (17)

వైశంపాయనుడన్నాడు - రాజా! ఇలా ఆ ఐదుగురు పాండవులను మహారాజుకు పరిచయం చేసి విరాటకుమారుడు అర్జునుని పరాక్రమాన్ని వర్ణించడం ప్రారంభించాడు. (18)

ఉత్తరుడు చెప్పాడు.' తండ్రీ! సింహం మృగాలను వలె శత్రువులను వధించిన ఇతడే ఆ దేవపుత్రుడు. ఇతడే కౌరవుల రథసైన్యంలో సర్వ శ్రేష్ఠులయిన మహారథికులను గాయపరిచి నిర్భయంగా విహరించినవాడు. (19)

యుద్ధంలో ఇతని ఒక్కబాణంతోనే గాయపడి వికర్ణునియొక్క పెద్దఏనుగు బంగారుకటిసూత్రంతో నేలకూలి రెండుదంతాలు విరిగి చనిపోయింది. (20)

ఇతడే గోవులను జయించాడు. యుద్ధంలో కౌరవులను ఓడించాడు. ఇతని శంఖంయొక్క గంభీరనాదంచేత నాచెవులు వినపడకుండా పోయాయి. (21)

వైశంపాయనుడు చెప్పాడు. 'రాజా! ఉత్తరుని ఈ మాటలను విని యుధిష్ఠిరుని పట్ల అపరాధభావం కల ప్రతాపశాలియైన మత్స్యనరేశుడు తనకొడుకితో ఇలా అన్నాడు.' పుత్రా! ఈ పాండవులను ఆనందింప చేయవలసిన సమయమిది. నాకు ఇలా చేయడం ఇష్టం. నీకు కూడా ఇష్టమయితే మనౌత్తరను కుంతీపుత్రుడయిన అర్జునునికి ఇచ్చి వివాహం చేద్దాం.' (22,23)

ఉత్తరుడంటున్నాడు. 'తండ్రీ! పాండవులు పూజ్యులు, సౌభాగ్యయోగ్యులు. నాఉద్దేశ్యంతో వీరిని సత్కరించడానికి మనకు అవకాశం లభించింది. కాబట్టి ఈ పూజనీయులైన పాండవులను తాము తప్పక పూజించాలి.' అన్నాడు. (24)

అపుడు విరాటుడు ఇలా అన్నాడు. 'నేను కూడా త్రిగర్తులతో యుద్ధంలో శత్రువులకు వశమయ్యాను. అపుడు భీముడే నన్ను విడిపించాడు. గోవులనూ అలాగే జయించాడు. (25)

ఈ పాండవుల బాహుబలంచేతనే యుద్ధంలో మనకు విజయం కలిగింది. కాబట్టి వత్సా! నీకు భద్రమగుగాక! మనమందరం మంత్రులతో కూడి వెళ్లి పాండవశ్రేష్ఠుడయిన యుధిష్టిరుని అతని తమ్ములతో సహా సంతోషపరచాలి. (26)

అజ్ఞానంతో తెలియక వీరిపట్ల అనుచితంగా మనం పలికిన మాటలన్నీ ధర్మాత్ముడు. పాండుపుత్రుడు, అయిన యుధిష్ఠిరమహారాజు మన్నించునుగాక!' (27)

వైశంపాయనుడు చెప్పాడు. 'రాజా! తరువాత విరాటమహారాజు మిక్కిలి ఆనందంతో తనపుత్రునితో కలిసి కొద్దిసేపు ఆలోచించి దండ కోశ నగరాదులతో సహితంగా తన సంపూర్ణరాజ్యాన్ని యుధిష్ఠిరునికి సమర్పించాడు. అంతేకాదు. ప్రతాపవంతుడైన ఆ మత్స్యరాజు అర్జునుని ముందుంచుకొని పాండవులందరిని కలిసి "మీదర్శనం అయింది. మాభాగ్యం. మాఅదృష్టం" అని అన్నాడు. (28,29)

అతడు యుధిష్ఠిరుని, భీముని, అర్జునుని, నకులసహదేవులను శిరసుమూర్కొని హృదయానికి అత్తుకున్నాడు. (30)

వాహినీపతి అయిన విరాటునికి పాండవులను ఎంతసేపు చూసినా (తృప్తి కలుగలేదు) తనివి తీరలేదు. ఆయన ప్రేమపూర్వకంగా యుధిష్ఠిరమహారాజుతో ఇలా అన్నాడు. (31)

మీరంతా వనవాసంనుండి క్షేమంగా తిరిగిరావడం అదృష్టమే. దుర్మార్గులైన కౌరవులను తెలియకుండా మీరు ఈకష్టసాధ్యమైన అజ్ఞాతవాసనియమాన్ని పూర్తి చేయడం కూడా చాలా ఆనందింపదగినవిషయం. (32)

నా ఈ రాజ్యం కుంతీపుత్రునకు సమర్పించాడు. ఇంకా ఏదైనా నాదన్నది ఉంటే దానిని ఈపాండవు లందరూ నిస్సంకోచంగా తీసుకోవచ్చును. (33)

సవ్యసాచి ధనంజయుడు నాకూతురు ఉత్తరను భార్యగా స్వీకరించునుగాక! ఈనరశ్రేష్ఠుడు ఆమెకు అన్నివిధాలా యోగ్యుడైన భర్త. (34)

విరాటరాజు ఇలా అన్నవెంటనే ధర్మరాజు అర్జునునివైపు చూశాడు. అన్నచూపును గ్రహించిన అర్జునుడు మత్స్యరాజుతో ఇలా అన్నాడు - 'రాజా! నేను మీకుమార్తెను కోడలిగా గ్రహిస్తున్నాను. మత్స్య భరతవంశాల మధ్య ఏర్పడే ఈసంబంధం అన్నివిధాలా తగినది.' (35,36)

ఇది శ్రీమహాభారతమున విరాటపర్వమున వైవాహికపర్వమను ఉపపర్వమున ఉత్తర వివాహప్రస్తావము అను డెబ్బదిఒకటవ అధ్యాయము. (71)

(దాక్షిణాత్య అధికపాఠము 1 ఒక శ్లోకం కలుపుకొని మొత్తం 37 శ్లోకాలు)