255. రెండువందల యేబది అయిదవ అధ్యాయము
దుర్యోధనుని వైష్ణవయాగసమారంభము.
వైశంపాయన ఉవాచ
జిత్వా తు పృథివీం రాజన్ సూతపుత్రో జనాధిప ।
అబ్రవీత్ పరవీరఘ్నః దుర్యోధనమిదం వచః ॥ 1
వైశంపాయనుడిలా అన్నాడు.
మహారాజా! పరవీరహంత అయిన కర్ణుడు పృథివినంతా జయించిన తర్వాత దుర్యోధనునితో ఇలా అన్నాడు. (1)
కర్ణ ఉవాచ
దుర్యోధన నిబోధేదం యత్ త్వాం వక్ష్యామి కౌరవ ।
శ్రుత్వా వాచం తథా సర్వం కర్తుమర్హస్యరిందమ ॥ 2
కర్ణుడిలా అన్నాడు. కౌరవా! దుర్యోధనా! నేను చెప్తున్న మాటను విను. అరిందమా! మాట విన్న తరువాత దాని ననుసరించి అంతా ఆచరించు. (2)
తవాద్య పృథివీ వీర నిఃసపత్నా నృపోత్తమ ।
తాం పాలయ యథా శక్రః హతశత్రుర్మహామనాః ॥ 3
వీరా! రాజశ్రేష్ఠా! ఇప్పుడు భూమండలమంతా నిష్కంటకంగా నీదయినది. మహామనస్వి అయిన ఇంద్రుడు శత్రువులను సంహరించి, రాజ్యపాలన చేసినట్లు నీవు కూడా పరిపాలించు. (3)
వైశంపాయన ఉవాచ
ఏవముక్తస్తు కర్ణేన కర్ణం రాజాబ్రవీత్ పునః ।
న కించిద్ దుర్లభం తస్య యస్య త్వం పురుషర్షభ ॥ 4
సహాయశ్చానురక్తశ్చ మదర్థం చ సముద్యతః ।
అభిప్రాయస్తు మే కశ్చిత్ తం వై శృణు యథాతథమ్ ॥ 5
వైశంపాయనుడిలా అన్నాడు.
కర్ణుడిలా అనగానే దుర్యోధనుడు కర్ణునితో ఇలా అన్నాడు - పురుషోత్తమా! నీవంటి మిత్రుడున్నవానికి దుర్లభమైనది ఏదీ లేదు.
నీవు నాకు సహాయకుడవు. నాపై అనురాగం కలవాడవు. నాకై ఉద్యమించినవాడవు. నాకొక ఆలోచన ఉంది. దాన్ని యథాతథంగా విను. (4,5)
రాజసూయం పాండవస్య దృష్ట్వా క్రతువరం మహత్ ।
మమ స్పృహా సముత్పన్నా తాం సంపాదయ సూతజ ॥ 6
కర్ణా! యాగశ్రేష్ఠమైన రాజసూయాన్ని ధర్మరాజు చేస్తుంటే చూసిన తర్వాత నాకు కూడా రాజసూయం చేయాలని కోరిక కలిగింది. ఆ కోరికను నెరవేర్చాలి. (6)
ఏవముక్తస్తతః కర్ణః రాజానమిదమబ్రవీత్ ।
తవాద్య పృథివీపాల వశ్యాః సర్వే నృపోత్తమ ॥ 7
ఆహూయంతా ద్విజవరాః సంభారాశ్చ యథావిధి ।
సంభ్రియంతాం కురుశ్రేష్ఠ యజ్ఞోపకరణాని చ ॥ 8
ఆ మాటలు విని కర్ణుడు దుర్యోధనునితో ఇలా పలికాడు. "రాజోత్తమా! మహారాజా! ఇప్పుడు రాజులందరూ నీ అదుపులో ఉన్నవారే. బ్రాహ్మణోత్తములను పిలిపించు. కురుశ్రేష్ఠా! యథావిధిగా యజ్ఞసామగ్రిని, ఉపకరణాలను సమకూర్చు. (7,8)
ఋత్విజశ్చ సమాహూతాః యథోక్తా వేదపారగాః ।
క్రియాం కుర్వంతు తే రాజన్ యథాశాస్త్రమరిందమ ॥ 9
రాజా! అరిందమా! వేదపారంగతులై, తగిన అర్హతలు గలిగి, నీవు పిలువగా వచ్చిన ఋత్విక్కులు యథాశాస్త్రంగా పని ముగిస్తారు. (9)
బహ్వన్నపానసంయుక్తః సుసమృద్ధగుణాన్వితః ।
ప్రవర్తతాం మహాయజ్ఞః తవాపి భరతర్షభ ॥ 10
భరతశ్రేష్ఠా! నీ మహాయాగం కూడా విరివిగా అన్నపానీయాలతో, సర్వసమృద్ధగుణాలతో సంపన్నమవుతుంది.' (10)
ఏవముక్తస్తు కర్ణేన ధార్తరాష్ట్రో విశాంపతే ।
పురోహితం సమానాయ్య వచనం చేదబ్రవీత్ ॥ 11
రాజసూయం క్రతుశ్రేష్ఠం సమాప్తవరదక్షిణమ్ ।
ఆహర త్వం మమ కృతే యతాన్యాయం యథాక్రమమ్ ॥ 12
రాజా! కర్ణుడిలా అనగానే దుర్యోధనుడు పురోహితుని పిలిపించి ఇలా చెప్పాడు - "ఉత్తమదక్షిణలతో కూడిన క్రతుశ్రేష్ఠమైన రాజసూయాన్ని యథాక్రమంగా, యథాశాస్త్రంగా నాచేత జరిపించాలి.' (11,12)
స ఏవముక్తో నృపతిమ్ ఉవాచ ద్విజసత్తమః ।
(బ్రాహ్మణైః సహితో రాజన్ యే తత్రాసన్ సమాగతాః ।)
న స శక్యః క్రతుశ్రేష్ఠః జీవమానే యుధిష్ఠిరే ॥ 13
ఆహర్తుం కౌరవశ్రేష్ఠ కులే తవ నృపోత్తమ ।
దీర్ఘాయుర్జీవతి చ తే ధృతరాష్ట్రః పితా నృప ॥ 14
అతశ్చాపి విరుద్ధస్తే క్రతురేష నృపోత్తమ ।
రాజా! దుర్యోధనుడు ఆ రీతిగా ఆదేశించగా పురోహితుడు అక్కడున్న మిగిలిన బ్రాహ్మణులతో కలిసి దుర్యోధనునితో ఇలా అన్నాడు.
'కౌరవశ్రేష్ఠా! ధర్మరాజు జీవించి ఉండగా మీ వంశంలో రాజసూయాన్ని చేయటం వీలుకాదు. రాజశ్రేష్ఠా! ఇప్పుడు దీర్ఘాయువు అయిన నీ తండ్రి - ధృతరాష్ట్రుడు కూడా సజీవుడే. రాజా! ఆ కారణంగా నీవు రాజసూయం చేయటం శాస్త్ర విరుద్ధం. (13,14 1/2)
అస్తి త్వన్యన్మహత్ సత్రం రాజసూయసమం ప్రభో ॥ 15
ప్రభూ! రాజసూయంతో సమానమైన మరో మహాక్రతువు ఉన్నది. (15)
తేన త్వం యజ రాజేంద్ర శృణు చేదం వచో మమ ।
య ఇమే పృథివీపాలాః కరదాస్తవ పార్థివ ॥ 16
తే కరాన్ సంప్రయచ్ఛంతు సువర్ణం చ కృతాకృతమ్ ।
తేన తే క్రియతామద్య లాంగలం నృపసత్తమ ॥ 17
రాజేంద్రా! నీవు ఆ యాగాన్ని చేయి. ఈ నా మాట విను. రాజా! ఇప్పుడు నీకు కప్పం చెల్లిస్తున్న ఈ రాజులందరూ బంగారాన్నీ, బంగారు నగలను నీకు కప్పంగా చెల్లించాలని ఆదేశించు. నృపశ్రేష్ఠా! ఆ బంగారంతో ఒక నాగలిని చేయించు. (16,17)
యజ్ఞవాటస్య తే భూమిః కృష్యతాం తేన భారత ।
తత్ర యజ్ఞో నృపశ్రేష్ఠ ప్రభూతాన్నః సుసంస్కృతః ॥ 18
ప్రవర్తతాం యథాన్యాయం సర్వతో హ్యనివారితః ।
భారతా! నీ యజ్ఞమండపభూమిని ఆ నాగలితో దున్నించు. రాజోత్తమా! అక్కడ సుసంస్కృతమై, విరివిగా అన్నపానాలు గల యాగాన్ని నిరాటంకంగా యథాశాస్త్రంగా ప్రారంభించుదాం. (18 1/2)
ఏష తే వైష్ణవో నామ యజ్ఞః సత్పురుషోచితః ॥ 19
ఏతేన నేష్టవాన్ కశ్చిద్ ఋతే విష్ణుం పురాతనమ్ ।
రాజసూయం క్రతుశ్రేష్ఠం స్పర్దత్యేష మహాక్రతుః ॥ 20
నీకు నేను చెప్పిన ఈ యాగం వైష్ణవయాగం. సత్పురుషులకు తగినదిది. పురాతనుడైన విష్ణువు తప్ప మరెవ్వరూ ఈ యాగం చేయలేదు. ఈ మహాక్రతువు యాగశ్రేష్ఠమైన రాజసూయంతో పోటీపడగలది. (19,20)
అస్మాకం రోచతే చైవ శ్రేయశ్చ తవ భారత ।
నిర్విఘ్నశ్చ భవత్యేషః సఫలా స్యాత్ స్పృహా తవ ॥ 21
భారతా! ఇది మాకు నచ్చిన యాగం. నీకు శ్రేయస్కరం. ఇది నిర్విఘ్నంగా జరుగుతుంది. నీ కోరిక నెరవేరుతుంది. (21)
(తస్మాదేష మహాబాహో తవ యజ్ఞః ప్రవర్తతామ్ ।)
ఏవముక్తస్తు తైర్విప్రైః ధార్తరాష్ట్రో మహీపతిః ।
కర్ణం చ సౌబలం చైవ భ్రాతౄంశ్చైవేదమబ్రవీత్ ॥ 22
కాబట్టి మహాబాహూ! నీవు ఈ యాగాన్ని ఆరంభించు.' బ్రాహ్మణులు అలా అనగానే దుర్యోధనరపతి కర్ణునితో, శకునితో, సోదరులతో ఇలా అన్నాడు. (22)
రోచతే మే వచః కృత్స్నం బ్రాహ్మణానాం న సంశయః ।
రోచతే యది యుష్మాకం తస్మాత్ ప్రబ్రూత మా చిరమ్ ॥ 23
'ఈ బ్రాహ్మణుల మాట నాకు పూర్తిగా నచ్చింది. సందేహం లేదు. మీకు కూడా నచ్చితే ఆలస్యం లేకుండా చెప్పండి. (23)
ఏవముక్తాస్తు తే సర్వే తథేత్యూచుర్నరాధిపమ్ ।
సందిదేశ తతో రాజా వ్యాపారస్థాన్ యథాక్రమమ్ ॥ 24
హలస్య కరణే చాపి వ్యాదిష్టాః సర్వశిల్పినః ।
యథోక్తం చ నృపశ్రేష్ఠ కృతం సర్వం యథాక్రమమ్ ॥ 25
దుర్యోధనుడలా అనగానే వారంతా 'అలాగే' అని దుర్యోధనునితో అన్నారు. అప్పుడు దుర్యోధనుడు పనిచేసుకొంటున్న శిల్పులనందరినీ యథాక్రమంగా నాగలి తయారుచేయటానికి నియమించాడు. రాజోత్తమా! అలా ఆదేశింపబడగానే శిల్పులందరూ క్రమంగా పని అంతా పూర్తిచేశారు. (24,25)
ఇతి శ్రీమహాభారతే వనపర్వణి ఘోషయాత్రాపర్వణి దుర్యోధనయజ్ఞసమారంభే పంచపంచాశదధికద్విశతతమోఽధ్యాయః ॥ 255 ॥
ఇది శ్రీమహాభారతమున వనపర్వమున ఘోషయాత్రా పర్వమను ఉపపర్వమున దుర్యోధనయజ్ఞసమారంభమను రెండు వందల యేబది అయిదవ అధ్యాయము. (255)
(దాక్షిణాత్య అధికపాఠం 1 శ్లోకంతో కలిపి మొత్తం 26 శ్లోకాలు.)