ఆ రాక్షసుని చంపిన తరువాత మళ్ళీ నారాయణాశ్రమానికి వచ్చి ధర్మరాజు నివసించాడు. (1)

ద్రౌపదితో సహా సొదరులందరినీ రావించి సోదరుడైన అర్జునుని గుర్తుకు తెచ్చుకుని ఇలా అన్నాడు. (2)

అడవిలో తిరుగుతున్న మనకు నాలుగేళ్ళు క్షేమంగా గడిచాయి.ఆ అర్జునుడు ఐదవయేట తిరిగివస్తానని సూచించాడు. (3)

పర్వతశ్రేష్ఠము, పర్వతరాజు అయిన కైలాసానికి చేరాం. కైలాసశిఖరం మీద పుష్పించిన చెట్లవరుసలతో మదించిన కీకిలలతో, తుమ్మెదలతో నెమళ్లతో చాతకపక్షులతో ప్రతిరోజూ పండుగలా ఉంది. పెద్దపులులు, పందులు, దున్నపోతులు, గవయమృగాలు, లేళ్ళు, క్రూరజంతువులు, పాములు, రురుమృగాలతో నిండి ఉంది. వికసించిన వేయిరేకుల పద్మాలు నూరురేకుల పద్మాలు అలాగే కలువలూ ఉన్నాయి. పవిత్రమయిన ఆ పర్వతం దేవతలూ, రాక్షసులూ కూడ ఉన్నారు. (4-7)

అపరిమితమైన తేజస్సు గల అర్జునుడు అతనిరాకను చూడగోరే మనకు సంకేతరూపమైన ప్రతిజ్ఞ చేశాడు. అస్త్రవిద్యను నేర్వటానికి ఐదుసంవత్సరములు దేవలోకంలో ఉంటానని చెప్పాడు. (8 1/2)

అస్త్రములను పొంది (అర్జునుని) ఇక్కడ కలుసుకుంటాం. దేవలోకం నుండి ఈ లోకానికి తిరిగివచ్చిన అర్జునుని చూస్తామంటూ ధర్మరాజు బ్రాహ్మణులందరిని పిలిచాడు. (9,10)

ఆ తాపసులందరికీ పిలిచిన కారణం చెప్పాడు. గొప్ప తపస్సు చేసిన వారందరికీ పాండవులు ప్రదక్షిణం చేసి సంప్రీతిని కలిగించారు. (11)

ఆ బ్రాహ్మణులు శుభాన్ని, క్షేమాన్ని ఆశిస్తూ "భరతశ్రేష్ఠా త్వరలో ఈ కష్టం సుఖంగా పరిణమించబోతోంది" అన్నారు. (12)

క్షత్రియధర్మంతో కష్టాలన్నింటిని అధిగమించి భూమిని పాలించగలుగుతావు అన్నారు. రాజు ఆ తాపసుల మాటలను శిరస్సువంచి స్వీకరించాడు. శత్రుతాపనుడయిన ధర్మరాజు ఆ బ్రాహ్మణులతో, సోదరులతో కలసి రాక్షసులు వెంటరాగా, లోమశమహర్షి రక్షణలో ముందుకు సాగాడు. (13,14)

సువ్రతుడూ, తేజస్వి అయిన ధర్మరాజు సోదరులతో కలసి కొంతమేర కాలినడకన వెళ్లాడు. కొన్నిచోట్ల రాక్షసులు ఎత్తుకొని తీసుకువెళ్లారు. (15)

యుధిష్ఠిరమహారాజు కష్టాలను తలుచుకుంటూ, సింహాలు, పులులు, ఏనుగులతో నిండిన ఉత్తరదిక్కు వైపు వెళ్ళాడు. (16)

కైలాసము, మైనాకపర్వతము, గంధమాదనపర్వతపాదాలు, శ్వేతపర్వతాన్ని చూస్తూ సాగాడు. హిమాలయపర్వతాల వరుస పైభాగంలో ఎన్నో పుణ్యజల ప్రవాహాలను చూస్తూ పదిహేడవనాడు పవిత్రమైన హిమాలయపు వెనుకభాగాన్ని చేరాడు. (17,18)

రాజా! అనేకరకాలైన చెట్లు, తీగెలతో కూడిన పవిత్రమైన హిమాలయపు వెనుకభాగంలో ఉన్న గంధమాదనపర్వతాన్ని పాండవులు చూశారు. (19)

ఎగసి పడే నీటితుంపురులతో మిలిచి, పూలు పూసిన చెట్లతో నిండిన వృషపర్వుని పవిత్రమైన ఆశ్రమాన్ని చూశారు. ధర్మాత్ములు అయిన పాండవులు ఆ రాజర్షిని సమీపించి సేదదీరి ఆ వృషపర్వునికి నమస్కరించారు. (20,21)

ఆ రాజర్షి భరతవంశశ్రేష్ఠులైన వారిని కన్నకొడుకుల్లాగా ఆదరించాడు. శత్రుమర్దనులైన పాండవులు గౌరవంతో అక్కడ ఏడురాత్రులు నివసించారు. (22)

ఎనిమిదవనాడు లోకప్రఖ్యాతుడైన ఆ ఋషి వృషపర్వుని అనుమతితో ప్రయాణం సాగించాలనుకున్నారు. (23)

తగిన సమయాలలో బంధువుల్లాగా సత్కరించబడే ఆ బ్రాహ్మణులను ఒక్కొక్కరిని పరిచయం చేసి వృషపర్వుని వద్ద న్యాసంగా ఉంచారు. (తిరిగి పొందుతామని అప్పజెప్పారు.)

మహాత్ముడైన ఆ వృషపర్వుని ఆశ్రమంలో మిగిలిన సామగ్రిని, యజ్ఞపాత్రలను, రత్నములను, ఆభరణాలను దాచారు. (24-251/2)

భూతభవిష్యత్తులు తెలిసి సర్వధర్మవేత్త అయిన వృషపర్వుడు పాండవులకు కన్నబిడ్డలకులాగా ధర్మం ఉపదేశించాడు. మహాత్ములైనవారు అతని అనుమతితో ఉత్తరదిక్కువైపుకు సాగారు. (26,27)

అప్పుడు రాజర్షి వృషపర్వుడు ఆ ప్రాంతాన్నెరిగిన బ్రాహ్మణులకు పాండవులనప్పచెప్పి, బయలుదేరిన వారివెంట తానూ కొంతదూరం వెళ్ళాడు. (28)

పాండవులు కొంతదూరం నడిచి, ఆశీస్సులందజేసి, మార్గాన్ని తెలియజెప్పి వృషపర్వుడు వెనుదిరిగాడు. (28-29)

యుధిష్ఠిరుడు సోదరులతో కలసి అనేకరకాలైన జమ్తువులు గల ఆ మార్గంలో కాలినడకన ముందుకుసాగాడు. (30)

చెట్లతో నిండిన కొండచరియల్లో ఉంటూ పాండవులు నాలుగవనాడు శ్వేత (హిమాలయ) పర్వతాన్ని ప్రవేశించారు. గొప్పమేఘంలా ప్రకాశిస్తూ, శుభప్రదమైన జలంతో నిండిన మణులు, బంగారము, వెండి శిలలగుట్టలుగా నున్న హిమాలయాన్ని చూశారు. హిమాలయంలో ఆ అందమైన చోటు ఎన్నో గుహలతో, ప్రవాహములతో, శోభాయమానమైన రాళ్ళతో, తీగెలతో, చెట్లతో నిండి ఉంది. ఆ పాండవులు వివిధవృక్షాలను చూస్తూ తాము చేరదలచిన చోటుకు వృషపర్వుడు చెప్పిన మార్గాన కదలసాగారు. (31-33)

కొండపై భాగాన గల గుహలను దాటటం చాలా కష్టం. అలాంటి దాటలేని గుహలను వారు ఎన్నింటినో తేలికగా దాటుకుంటూ సాగారు. ధౌమ్యుడు, ద్రౌపది, పాండవులు, లోమశమహర్షి కలిసి వెనుకంజ వేయకుండా వెళ్లారు. (34-35)

జంతువులు పక్షులతో తీగెలతో, కోతులతో నిండి మనోహరంగా ఉన్న పద్మసరస్సులతో, గుంటలతో నిండిన పవిత్రమైన మాల్యవంత మహాపర్వతాన్ని ఆ మహానుభావులు సమీపించారు. (36,37)

అది కింపురుషులకు నివాసము; సిద్ధచారణులచేత సేవించబడే గంధమాదనపర్వతాన్ని గగుర్పాటుతో పాండవులు చూశారు.

విద్యాధరులు, కిన్నరస్త్రీలు సంచరించే పర్వతం అది. ఏనుగుల గుంపు, సింహాలు, పులులతో కూడినది (గంధమాదన పర్వతాన్ని చూశారు.) (39)

శరభమృగనాదంతో ధ్వనిస్తూ అనేక జంతువులతో నందనవనం లాంటి ఆ గంధమాదన పర్వతాన్ని చూశారు. మనసును, హృదయాన్ని ఆనందింపచేసి ఆశ్రయాన్నిచ్చే శుభకరమైన అడవిలో వీరులైన పాండవులు సంతోషంతో వరుసగా ప్రవేశించారు. (40,41)

ద్రౌపదితో కూడిన ఆ వీరులు మహాత్ములైన ఆ బ్రాహ్మణులతో సంతోషప్రదమైన మంగళా ధ్వనులను వింటూ ప్రవేశించారు. పక్షులు వెలువరించే మధురమైన శబ్దాలను వింటున్నారు. ఆ అడవి అన్ని ఋతువులలో లభించే పండ్లతో నిండుగా ఉన్నది. అన్ని ఋతువుల్లో పూసే పూలతో ప్రకాశిస్తోంది. పండ్లబరువుతో వంగిన మామిడి, అంబాళ, కొబ్బరి, తుమికి చెట్లను చూస్తూ కదిలారు. ముంజాతక, జీర, దానిమ్మ, మాదీఫల, పనస, గజనిమ్మ, మునగ, ఖర్జూర, అమ్ల, ప్రబలి చెట్లను చూస్తూ కదిలారు. పారావత, క్షౌద్ర, కడిమి, మారేడు, నేరేడు, గుమ్మడి రేగు చెట్లను చూస్తూ సాగారు. జువ్వి, మేడి, మర్రి, రావి, పాల, భల్లాతక, ఉసిరి, కరక, విభీతక చెట్లను చూస్తూ సాగారు. గార, కలివె చెట్లను, తుమికి మొదలగునవి ఇతర వృక్షాలను గంధమాదన చరియలందు చూస్తూ సాగారు. అమృతము వంటి రుచికరములైన పండ్లతో అల్లుకొని ఉన్న ఆ చెట్లను చూస్తూ అలాగే సంపంగి, అశోక, మొగలి, కొడిసె, మందార, నల్లకలువ పూలచెట్లను, పారిజాత, ఎర్రకాంచనము, దేవదారుచెట్లను, శాల, మద్ది, చీకటి, పిప్పల, హింగుక చెట్లను చూస్తూ సాగారు. బూరుగ, మోదుగ, అశోక, ఇరుగుడు, సరళచెట్లను చూస్తూ సాగారు. (42-51 1/2)

వెన్నెమపులుగులు, బెగ్గురు పులుగు, భృంగరాజ, శుక కోకిల, పిచ్చుక, పచ్చపిట్ట, వన్నెపులుగు, ప్రియక, చాతకపక్షులు అలాగే అనేకరకాలైన పక్షుల వీనుల విందైన తియ్యని కూతలతోనున్న చెట్లను, చేపలతో నిండి మనోహరమైన సరస్సులను చూశారు. ఆ సరస్సులలో కలువలు, తెల్లతామరలు, ఎర్ర తామరలు, నల్ల కలువలు, ఎర్రకలువలు అల్లుకొన్నాయి. ధూమ్రవర్ణములయిన ముక్కు, కాళ్ళు గల హంసలు, కొంగలు, మద్గువులు అందులో ఉన్నాయి. ఇంకా ఇతరములైన నీటిపక్షులు తామరలందలి మకరందం త్రాగి మత్తెక్కి సంతోషంతో ఉన్నాయి. (52-57)

పద్మములలోపలి భాగముల నుండి జారిన పుప్పొడి, కేసరముల ఎర్రదనముచే ఎర్రబారిన; శ్రావ్యమైన ధ్వనులు చేసే తిమ్మెదలతోకూడిన సరస్సులను చూశారు. (58)

పద్మసమూహములతో అంతటా అలంకరింపబడిన కొలనులను గంధమాదనపర్వత సానువులందు ఆ నరశ్రేష్ఠులు చూశారు. (59)

ఆ పొదరిళ్లతో నెమళ్లు విహరిస్తున్నాయి. అవిక్రీడిస్తున్నపుడు మేఘగర్జనం వినపడింది. దానితో అవి ఎంతో వ్యాకులములయ్యాయి. చిత్రములైన ఫింఛాలు విప్పుకొని మధురంగా కేకారవాలు చేస్తున్నాయి. అలా నాట్యం చేసే నెమళ్లను చూశారు పాండవులు. కొన్ని నెమళ్లు తమ ప్రియసఖులతో క్రీడిస్తున్నాయి. కొన్ని చిగురుటాకుల పొదరిళ్లలోను, కొన్ని పైభాగం మీద నృత్యాలు చేస్తున్నాయి. చెట్లమీద కిరీటాల వలె ఉండి కొన్ని - మరికొన్ని చెట్ల తొఱ్ఱలలో ఉండి నాట్యం చేస్తున్నాయి. (60-64)

కొండ శిఖరాల మీద మన్మథబాణాలవలె ప్రకాశించే

బంగారువన్నె సింధువారపుష్పాలను పాండవులు చూశారు. (65)

ఆ వనాల్లో పాండవులు చక్కన్లి చెవికమ్మలవలె ఉన్న కొండగోగుపూలను, ఎర్రని ముళ్లగోరింటపూలను దర్శించారు. ఆ చెట్లు బారులు తీరి ఉన్నాయి. అవి కామోత్సాహాన్ని కలిగించే మన్మథ బాణాల వలె ఉన్నాయి. తిలకం దిద్దినట్లున్న తిలకవృక్షాలను, మన్మథబాణాలవంటి గున్నమామిడి చెట్లనూ చూశారు. దావాగ్నిలా ప్రకాశించే పుష్పాల మీద కూడ తుమ్మెదలు ఝంకారాలు చేస్తూ వ్రాలుతున్నాయి. ఆ కొండ చరియల్లో కొన్నివృక్షాలు ఎఱ్ఱగా ఉన్నాయి. కొన్ని కాటుకలా నల్లగా ఉన్నాయి. కొన్ని వైడూర్యాల వలె పుష్పాలతో శోభిస్తున్నాయి. (66-70)

ఆ కొండశిఖరాల మీద మద్దిచెట్లు, కానుగచెట్లు, పాటలాలు, పొగడలు, బారులుగా తీర్చిదిద్దినట్లు ఉన్నాయి. (71)

స్వచ్ఛమైన స్ఫటికాల్లాగా తెల్లని రెక్కలు గల పక్షులతో, కలహంసలతో కూడి బెగ్గురు పక్షుల ధ్వనులతోనున్న తామరలు, కలువల కలబోతగా నుండి, సుఖానిచ్చే చల్లని నీళ్ళు గల సరస్సులను కొండచరియలందంతటా పాండవులు చూస్తూ సాగారు. (72,73)

క్రమంగా ఇలా ఆ వీరులు చుట్టూ చూస్తూ సుగంధం వెదజల్లే పూలవరుసలను, రసముతో నిండుగానున్న పండ్లును, మనసుకు హత్తుకొనే కొలనులను మనోహరమైన చెట్లను ఆశ్చర్యంతో పెద్దపెద్ద కళ్ళతో చూస్తూ పాండవులంతా ప్రవేశించారు. (74,75)

తామర, కలువ, ఎర్రకలువ, తెల్లతామరల పరిమళంతో, హాయినిస్తూ గాలి తాకుతోంది. (76)

తరువాత యుధిష్ఠిరుడు భీమసేనా! ఈ గంధమాదనపర్వతపుటడవి శోభాయమానంగా ఉంది అని ప్రీతిపూర్ర్వకంగా భీమునితో పలికాడు. (77)

మనసుకు ఆనందాన్నిచ్చే ఈ అడవిలో దేవతావృక్షములు, అనేకరకాలుగా ఉన్న తీగెలు, ఆకులు, పూలు, పండ్లు ఉన్నాయి. (78)

ఈ చెట్లు పూలతో నిండి ఉన్నాయి. కోయిలగుంపులతో కిక్కిరిసి ఉన్నాయి. ముళ్ళచెట్లే లేవు. పూలు పూయనివే లేవు. (79)

గంధమాదనచరియలందున్న చెట్లు నిగారింపుగల ఆకులు, పండ్లతో ఉన్నాయి. మధురంగా తుమ్మెదలు రొదచేస్తున్నాయి. కొలనుల్లో తామరలు బాగా వికసించాయి. (80)

ఆడ ఏనుగులతో కూడిన ఏనుగులు పద్మాలను లాగుతున్నాయి. చూశావా! తామరలు కలువల వరుసలు గల ఈ సరస్సెలా ఉందో చూడు, పూదండదాల్చి సాకత్తూ ఆకారం దాల్చిన మరియొక లక్ష్మిగా ఉంది. ఈ శ్రేష్ఠమైన అడవిలో ఈ చెట్లు అనేక పూల సువాసనలతో నిండుగా ఉన్నాయి. ఈ చెట్ల వరుసలు తుమ్మెదల గానంతో ప్రకాశిస్తున్నాయి. భీమో! చూడు. చుట్టూ దేవతలు విహరించటానికి తగిన చక్కని చోట్లెగా ఉన్నాయో, భీంఓ! మానవులకు లబీంచని మార్గాన్ని చేరుకున్నాం. (81-83)

మనమిప్పుడు సిద్ధులమయ్యాం. తీగెల కొనలు పూలతో, శ్రేష్ఠములైన చెట్లు చక్కగా పూసి లతలతో పెనవేసుకుని ఈ గంధమాదనం చరియల్లోని చెట్లు ప్రకాశిస్తున్నాయి. (84 1/2)

భీమా! ఆడనెమళ్ళతో కలిసి తిరుగుతూ నెమళ్ళు చేస్తున్న ధ్వని ఈ పర్వత చరియల్లో గర్జనలా ఉంది విను. (85 1/2)

చకోరాలు, శతపత్రాలు, మదించిన కోకిలలు, చిలుకలు మొదలైన పక్షులు విరబూసిన ఈ పెద్దచెట్లపై ఎలా వాలుతున్నాయో గదా! (86 1/2)

భీమా! చెట్ల పైభాగాన నున్న పక్షులు ఎర్రగా, పచ్చగా లేత ఎరుపురంగులో ఉన ఎన్నో చకోరపక్షులు ఒకదానినొకటి చూసుకుంటున్నాయి. (87 1/2)

ఆకుపచ్చని, లేతఎరుపురంగు గల పచ్చికలవద్ద, కొండల నుండి జాలువారే జలపాతాలలో బెగ్గురుపక్షులు కనబడుతున్నాయి. (88 1/2)

ప్రాణులన్నింటి మనసులనాకర్షించే తియ్యని పలుకులను తుమ్మెదలు, చక్రవాకములు, రాబందులు పలుకుతున్నాయి. (89 1/2)

నాలుగు దంతములతో, కమలరంగుతో ప్రకాశించే ఏనుగులు ఆడ ఏనుగులతో కలసి వైడూర్యపురంగు పెద్దకొలనులో క్రీడిస్తూ ఉన్నాయి. (90 1/2)

ఎన్నో తాటిచెట్ల ఎత్తుగల కొండచరియల నుండి నీటిధారలు పడుతున్నాయి. (91 1/2)

శరత్కాలపు మేఘములవంటి సూర్యకాంతులతో అనేకరజత (వెండి) ధాతువులు ఆ కొండను ప్రకాశింపజేస్తున్నాయి. కొన్నిచోట్ల కాటుకరంగుతో, కొన్నిచోట్ల బంగారు రంగుతో ధాతువులు కనబడుతున్నాయి. (92-93)

హరితాలధాతువులు కొన్నిచోట్ల, కొన్నిచోట్ల ఇంగులక ధాతువులు సంధ్యాకాలపు మేఘసమూహంలాంటి మణిశిలల గుహలు ఉన్నాయి. (94)

ఎర్రకుందేలు రంగువంటి గైరిక ధాతువులు కొన్నిచోట్ల, కొన్నిధాతువులు తెల్ల మేఘాల్లాగా కొన్ని నల్లమేఘాల్లాగా లేత సూర్యునికాంతిగలవి కొన్నీ కనబడుతున్నాయి. (95)

కాంతులు విరజిమ్మే ఎన్నోరకాల ఈ ధాతువులు ఈ కొండకు శోభనిస్తున్నాయి. వృషపర్వుడు చెప్పినట్లు గంధర్వులు తమ ప్రియురాండ్రతో కింపురుషులతోను కొండపై భాగాల్లో కనబడుతున్నారు. (96 1/2)

తాళం సమానంగా ఉన్న గీతాల, సామలధ్వని ప్రాణులన్నింటిని మనసుల నాకట్టుకుంటూ తరచూ వినబడుతోంది. పరమపవిత్రము, శుభకరమూ అయిన ఈ దేవనది మహాగంగను దర్శించు. (97-98)

ఇక్కడ హంశల సమూహం నివసిస్తోంది. ఋషులు, కిన్నరులు సేవిస్తున్నారు. ధాతువులు, నదులు, కిన్నరులు, జంతువులు, పక్షులు, గంధర్వులు, అప్సరసలు, మనోహరమైన అడవులు, నూరుతలలతో ఎన్నో ఆకారాలు గల పాములతో కూడిన ఈ పర్వతరాజును శత్రుమర్దనుడవైన భీమా! చూడవయ్యా! (99-100 1/2)

వైశంపాయనుడు చెపుతున్నాడు.

ఆ శూరులు సంతోషము నిండిన మనసులతో ఉత్తమమైన గమ్యస్థానాన్ని చేరుకున్నారు. (101)

పాండవులు ఆ పర్వతరాజ్యాన్ని దర్శించి తృప్తిపడలేదు. మాలలుగా ఉన్న పూలతో, పండ్లతో ఉన్న చెట్లు గల రాజర్షి ఆర్ ష్టిషేణుడి ఆశ్రమాన్ని చూశారు. (102 1/2)

తరువాత కఠోర తపస్సుతో కృశించి, నాడులే కనబడుతూ అన్నిధర్మాల్లో పారంగతుడైన ఆర్ ష్టిషేణుని వారు చేరుకున్నారు. (103)

ఇది శ్రీమహాభారతమున వనపర్వమున యక్షయుద్ధపర్వమను ఉపపర్వమున గంధమాదనప్రవేశమను నూట ఏబది ఎనిమిదవ అధ్యాయము. (158)