వైశంపాయనుడు చెప్పాడు.

రాజా! ఈ విధంగా ఆ పాండవవీరులు వేర్వేరు స్థానాల్లో నివసిస్తూ క్రమంగా నమిశారణ్య తీర్థం చేరారు. (1)

భారతా! తరువాథ గోమతీనదీ తీర్థంలో స్నానం చేసి పాండవులు గోదానాలు, ధనదానాలు ఆచరించారు. (2)

అక్కడ దేవతలను, పితరులను, చాలాసార్లు తృప్తిపరచి కన్యాతీర్థం, అశ్వతీర్థం, కాలకోటి, గోతీర్థం, వృషప్రస్థగిరి తీర్థాల్లో నివసించి వారందరు బాహుదానదిలో స్నానం చేశారు. తరువాత దేవతల యజ్ఞభూమి అయిన ప్రయాగను చేరి గంగా యమునల సంగమాన మునిగారు. ధర్మజుడు అక్కడ స్నానం చేసి కొన్నిరోజులు గొప్పతపస్సు చేశాడు. (3-5)

పాపవిముక్తులై వారు బ్రాహ్మణులకు త్రివేణీ సంగమాన ధనాన్ని ఇచ్చారు. పాండవులు బ్రాహ్మణులతో కలిసి తాపససేవితమయిన బ్రహ్మవేదిని చేరాడు. గొప్ప తపస్సులను ఆచరిస్తూ ఆ వీరులక్కడ కొంతకాలం ఉన్నారు. వారు కందమూలఫలాలు తింటూ, వనంలో లభించే హవిస్సుల ద్వారా బ్రాహ్మణులకు తృప్తిని కల్పించారు. (6, 7 1/2)

అసమానతేజా! ప్రయాగనుంచి ధర్మరాజు రాజర్షి అయిన గయుని యజ్ఞాలచే పరిశుద్ధమయిన ఉత్తమపర్వత ప్రాంతం గయా తీర్థం చేరారు. (8 1/2)

అక్కడ గయశిరమనే పర్వతం, నీటి ప్రబ్బలిచెట్లుతో శోభిస్తూ పవిత్రం, రమణీయం అయిన మహానది ఉన్నది. దాని తటాలు ఇసుక తిన్నెలతో అందగించి ఉంటాయి. (9 1/2)

దివ్యం, పవిత్రశిఖరసహితం, మహర్షిసేవితం ఐన వేరొకపర్వతం అక్కడనే ఉంది. అది పుణ్యదాయకం అయిన తీర్థం. అక్కడే బ్రహ్మసరోవరం ఒకటి ఉంది. అక్కడే అగస్త్యమహర్షి యముని కలియుటకు అక్కడికే వెళ్లాడు. (10,11)

రాజా! ప్రాచీనుడైన యమధర్మరాజు ఆ ప్రదేశాన నివసించాడు. నదులన్నింటిని ఆవిర్భావం అక్కడే. (12)

పినాకపాణి శంకరుడు నిత్యం ఆ తీర్థాన సన్నిహితుడై ఉంటాడు. చాతుర్మాస్యవ్రతాలు గ్రహించిన పాండవులు ఋషియజ్ఞ, వేదశాస్త్ర, స్వాధ్యాయాలతో ఆయన్ని పూజించారు. అది అక్షయవటం అనే గొప్పతీర్థం. (13 1/2)

దేవతల యజ్ఞభూమి అక్షయవటంలో ఆచరించిన సత్కర్మలు అక్షయఫలాన్ని ఇస్తాయి. (14)

చలనం లేని చిత్తంతో వారందరు అక్కడ ఉపవాసాది దీక్షలను చేపట్టారు. అదే సమయాన వందల కొద్దీ బ్రాహ్మణులు ఆ తీర్థానికి ఏతెంచారు. (15)

శస్త్రోక్త విధివిధానంతో వారు చాతుర్మాస్యాన్ని ఆచరించారు. అక్కడకు వచ్చిన వారందరు విద్య, తపస్సుల్లో ఆరితేరినవారు. వేదాల్లో పారంగతులు. వారందరు సభలో కూర్చుండి మహాత్ముల కథలను వినిపింపసాగారు. (16)

వారిలో శమఠుడు అనే విద్వాంసుడు ఉన్నాడు. అప్పుడే విద్యను పూర్తిచేసి స్నాతకుడు అయ్యాడు. అతడు జీవితకాల పర్యంతం బ్రహ్మచర్యాన్ని నియమంగా స్వీకరించాడు. శమఠుడు అమూర్తరయసుని పుత్రుడైన గయుని కథను ఇలా వినిపించాడు. (17)

రాజశ్రేష్ఠుడు, అమూర్తరయసునిపుత్రుడు గయుడు. అతడు చేసిన పుణ్యకర్మలను వివరిస్తాను. ఓపికతో విను. (18)

రాజా! గయుడు గొప్ప ప్రసిద్ధి గల యజ్ఞాన్ని ఆచరించాడు. ఆ యజ్ఞంలో చాల అన్నం, ధనం వచ్చినవారికి సమకూర్చాడు. అసంఖ్యాక దక్షిణలు ఇచ్చాడు. అన్న పర్వతాలు వందల కొద్దీ, వేలకొద్దీ తరిగిపోయాయి. నెయ్యి, పెరుగుల కుండాలు, నదులు ప్రవహిస్తాయి. వేలకొద్దీ శాకపాకాల ప్రవాహాలు కూడ కనిపించాయి. (19,20)

రాజా! ప్రతిదినం యాచకులకు ఈ ప్రకారంగా అన్నదానం, ధనదానం చేయబడింది. చాలమంది బ్రాహ్మణులు రుచిగా తయారైన అక్కడి అన్నాన్ని తృప్తిగా తిన్నారు. (21)

భారతా! ఆ యజ్ఞంలో దక్షిణాప్రదాన సమయంలో బ్రహ్మఘోష (వేద ధ్వని) స్వర్గం దాకా వినపడింది. ఆ వేదధ్వనులలో వేరొక ధ్వని వినపడలేదు. (22)

అక్కడ అన్నివైపుల వ్యాపించిన పవిత్రశబ్దాలతో భూమి, దిక్కులు, ఆకాశం, స్వర్గం కూడ మారుమ్రోగాయి. ఇది చాల ఆశ్చర్యకరమైన విషయం. ఆ యజ్ఞాన్ని గురించి అందరు ఇలా చెప్పుకొన్నారు. ఈ యజ్ఞంలో దేశదేశాలలోని తేజోవంతులు అన్నపానాదులతో తృప్తిని చెందారు. (23,24)

గయుని యజ్ఞంలో ఎవరైనా సరే భోజనం చేయాలి అని భావించారు. తినగా మిగిలిన అన్న పర్వతాలు ఆ యజ్ఞంలో ఇరువది అయిదు. (25)

తేజస్సంపన్నుడైన గయుడు ఆ యజ్ఞంలో ఉపయోగించిన ద్రవ్యరాశి ఇంతవరకు ఎవ్వరు వాడలేదు. భవిష్యత్తులో ఉపయోగించలేరు. ఇది అసంభవం. (26)

గయుడు దేవతలను అందరినీ హవిస్సులతో గొప్పగా తృప్తి పరచాడు. దాని కారణంగా వారు ఇతరులు ఇచ్చిన హవిస్సులను గ్రహించలేకపోయారు. (27)

లోకంలో ఇసుకరేణువులను లెక్కించలేనట్లు, తారకలను గణించలేనట్లు, వర్షధారలను గమనించలేని రీతిగా గయుని యజ్ఞంలో ఇవ్వబడిన దక్షిణలు లెక్కించటం అసాధ్యం. (28)

కురునందన! బ్రహ్మసరోవరతీరంలో గయుని ఎన్నో యజ్ఞాలు ఈ విధంగా సుసంపన్నం అయ్యాయి. (29)

ఇది శ్రీమహాభారతమున వనపర్వమున తీర్థయాత్రాపర్వమను ఉపపర్వమున లోమశతీర్థయాత్రలో గయయజ్ఞకథనమను అను తొంబది అయిదవ అధ్యాయము. (95)