బృహదశ్వుడిలా అన్నాడు -

పుణ్యశ్లోకుడు, ధీమంతుడు అయిన బాహుకుని ముఖకవళికలను, మనోవికారాలను చూచిన కేశిని వెంటనే వచ్చి దమయంతికి అంతా నివేదించింది. (1)

విషయాన్నంతా విన్న దమయంతి, కేశినిని మరల పంపించింది. తర్వాత దుఃఖార్తయైన దమయంతి నలుని చూడాలని తనతల్లితో ఇలా అంది. (2)

బాహుకుడు నలుడై యుంటాడనే అనుమానంతో అనేక విధాల పరీక్షించాను. రూపాన్ని గురించే సందేహం కలుగుతోంది. నేనే స్వయంగా ఆ సందేహాన్ని తీర్చుకోదలచాను. (3)

నలమహారాజును మనమందిరలో ప్రవేశపెట్టండి. లేదా నేనచటకు వెళ్ళటానికి సమ్మతించండి. తండ్రిగారికి ఈ విషయం తెలిసినా, తెలియకపోయినా ఈ పని చెయ్యండి. (4)

ఈవిధంగా దమయంతి తెలియజేసిన అభిప్రాయాన్ని, ఆమె తల్లి వెంటనే భీమమహారాజునకు తెలియజేసింది. (5)

ధర్మజా! అపుడు దమయంతి తల్లిదండ్రుల అనుజ్ఞ పొందింది. దమయంతి ఉన్న మందిరంలోనికే నలుని

ప్రవేశపెట్టారు. దమయంతిని చూడగానే నలునికి, దుఃఖశోకాలు ఆవరించి కన్నుల నుండి నీరు పెల్లుబికింది. (6,7)

కులస్త్రీయైన దమయంతి అప్పుడు ఆస్థితిలో ఉన్న నలుని చూచి తీవ్రమైన శోకాన్ని పొందింది. (8)

ధర్మరాజా! దమయంతి మలినమైన శరీరంతో, జటిలమై, కాషాయవస్త్రాలను ధరించి ఉంది. ఆమె బాహుకునితో ఇలా పలికింది. (9)

బాహుకా! పూర్వం, అరణ్యంలో నిద్రిస్తున్న భార్యను విడిచివెళ్లిన ఒకానొక ధర్మజ్ఞుడైన పురుషుని నీవు చూచావా? (10)

ఏ తప్పూ చేయని భార్యను జనరహితప్రదేశంలో, మార్గాయాసంతో ఒడలు తెలియక నిద్రించే సమయంలో పుణ్యశ్లోకుడైన నలుడు దప్ప మరెవ్వడైనా విడిచివెళ్ళగలడా? (11)

ఆ మహారాజునకు నేను బాల్యం నుండి ఏమైనా అపరాధం చేశానా? అరణ్యంలో నిద్రిస్తున్న నన్ను విడిచిపెట్టి వెళ్ళాడుగదా! (12)

ప్రత్యక్షంగా వచ్చిన దేవతలను వదలి, నలునే వరించానే! అతనినే వివాహమాడి అనువ్రతమనైన సంతానవతిని నన్నెట్లు విడిచివెళ్ళినాడో! (13)

అగ్నిసాక్షిగా దేవతలందరిముందు పాణిగ్రహణం చేసి సత్యంగా నీతోనే ఉండగలనని పలికిన నలమహారాజు ఎక్కడకు వెళ్ళినాడు? (14)

దమయంతి ఇలా మాట్లాడుతున్నప్పుడు నలుడు అతికష్టం మీద ఆపుకొందామన్నా ఆగక, కన్నుల నుండి నీరు స్రవించింది. (15)

నలమహారాజు ఎర్రని కనుగొలకుల నుండి కన్నీరు విడుస్తూనే శోకార్తయైన దమయంతి నుద్దేశించి ఇలా పలికాడు. (16)

నాయొక్క రాజ్యం పోయింది. నిన్ను విడిచిపెట్టటం జరిగింది. ఈ సంఘటనలన్నీ నా స్వయంకృతాలు కావు. దమయంతీ! ఇవన్నీ కలిపురుషునిచే చేయబడిన పనులు. (17)

ధర్మానికి కలిగిన కష్టంలో వనంలో నుండి, దుఃఖించే నన్ను గురించి రాత్రింబవళ్ళు ఆలోచించే నీవు కలిని శపించావు. ఆ కలిపురుషుడు ఆ శాపాగ్నిచే దహింపబడుతూనే నాశరీరంలో చేరి నా శరీరాన్ని కూడ దహింపజేశాడు. (18,19)

నా ప్రయత్నం చేతను, తపస్సుచేతను కలిపురుషుడు జయింపబడినాడు. మన దుఃఖానికి అంతం కలిగింది! మనకు శుభసమయం ఆసన్నమైంది. (20)

కలిపురుషుడు నా శరీరాన్ని విడిచివెళ్ళిన తర్వాతనే నేనిచ్చటకు వచ్చాను. దమయంతీ! నేను నీకొరకే ఇచ్చటకు వచ్చాను. మరొక ప్రయోజనం ఏమీ లేదు. (21)

దమయంతీ! అనురాగం కలిగి తన్ననుసరించే భర్తను వదలి, ఏ స్త్రీ అయినా సరే మరొకనిని నీవలె వరించునా? (22)

'విదర్భరాజశాసనంతో దూతలు భూమండలమంతా సంచరిస్తున్నారు. "దమయంతి మరొకనిని వరించబోతోంది." (23)

ఈవార్తను విని ఆమె స్వేచ్ఛగా తన అభిరుచిని అనుసరించి తగిన వానిని ఎన్నుకొనబోతోంది అని ఋతుపర్ణ మహారాజు అతిత్వరితగతిని ఇచటకు వచ్చాడు. (24)

మిక్కిలి దుఃఖంతో పలుకే నలుని మాటలు విని దమయంతి భీతిచెంది అంజలి ఘటించి, వణికిపోతూ ఇలా పలికింది. (25)

దమయంతి ఇలా అన్నది. కళ్యాణా!

నిషధరాజా! దేవతలను విడిచి నిన్నే వరించినదానను నేను. దోషారోపణ చేసి నన్ను అనుమానించటం తగదు. (26)

నీరాకకొరకే అన్నిదిక్కులకు బ్రాహ్మణులను పంపడమూ, నాకథను ఎన్నోచోట్ల చెప్పించటమూ జరిగింది. (27)

ఆ బ్రాహ్మణులలో పర్ణాదుడనే బ్రాహ్మణపండితుడు కోసల రాజ్యానికి వచ్చి, ఋతుపర్ణమహారాజును కలిసినాడు. (28)

నిషిధరాజా! ఆ బ్రాహ్మణుడు మాట్లాడిన మాటలకు సమాధానంగా వచ్చిన మాటలను బట్టియే మిమ్ములను రప్పించుటకై నాకు తోచినదే ఈ ఉపాయం. (29)

మహారాజా! నీవు తప్ప మరొకరెవ్వరూ ఒక్క రోజులో నూరుయోజనాల దూరం గుర్రాలతో ప్రయాణం చేయగల సమర్థుడు లేడు. (30)

భూపతీ! మిమ్ములను అగౌరవపరచాలనే భావం మనస్సులో కూడా లేదని మీపాదాల సాక్షిగా చెప్తున్నాను. (32)

అట్టిపాపచింతన నాలో ఉంటే, సర్వదా సర్వప్రాణులకు సాక్షిగా చరించే వాయుదేవుడు నా ప్రాణాలను తీయునుగాక! (32)

నాలో పాపచింతన ఉంటే సకలభువన సంచారియగు సూర్యభగవానుడు నా ప్రాణాలను హరించుగాక! (33)

నాలో పాపచింతన ఉంటె సమస్తప్రాణులలో సాక్షివలె అంతశ్చిరియగు చంద్రుడు నాప్రాణాలను తీయును గాక!. (34)

ఈ ముగ్గురు దేవతలు ముల్లోకాలకు ఆధారభుతులై ఉన్నారు. నా మాటలు సత్యాలని ఆ దేవతలే చెప్తారు లేదా విడిచిపెడ్తారు. (35)

ఈ విధంగా దమయంతి అనగానే అంతరిక్షం నుండి వాయుదేవుడిలా అన్నాడు. నలమహారాజా! ఈ దమయంతి ఏ పాపమూ చేయలేదు. నీకు సత్యమే చెప్తున్నాను. (36)

రాజా! లోకవ్యాప్తమైన దమయంతి సౌశీల్యం సురక్షితంగా ఉంది. మంచినడవడిక కల్గిన దమయంతికి గడచిన మూడు సంవత్సరాల కాలంలో రక్షకులుగా, సాక్షిభూతులుగా మేము ముగ్గురమే ఉన్నాము. (37)

ఒక రోజులో నూరు యోజనాలు పయనింపగలవాడు నీవు తప్ప మరొకడు లేడని భావించిన దమయంతి నిన్ను రావించుటకు తగిన ఉపాయాన్ని ఆలోచించింది. (38)

రాజా! నీకు దమయంతి లభించింది. దమయంతికి నీవు లభించావు. ఈ విషయంలో నీవు ఎలాంటి అనుమానాన్ని పెట్టుకోవటం తగదు. భార్యతో కలసి మెలసి సుఖంగా చరించు. (39)

ఈవిధంగా వాయుదేవుడు పలుకుతూంటే పుష్పవర్షం కురిసింది. దేవదుందుభులు మ్రోగాయి. మంగళకరమైన గాలి వీచింది. (40)

ధర్మరాజా! ఈ అద్భుతాన్ని చూచిన నలమహారాజు దమయంతి విషయంలో నున్న అనుమానాన్ని ఉపసంహరించుకొన్నాడు. (41)

అంతట నలమహారాజు నూతన వస్త్రాన్ని కప్పుకొని నాగరాజును స్మరించాడు. దాంతో నలుడు తన యథార్థమైన రూపాన్ని పొందాడు. (42)

స్వరూపాన్ని పొందిన పుణ్యశ్లోకుడైన తన భర్తను చూచి పతివ్రతాశిరోమణియైన దమయంతి నలుని గాఢాలింగనం చేసికొని బిగ్గరగా విలపించింది. (43)

నలమహారాజు కూడ తేజోవంతుడై పూర్వం వలెనే భీమపుత్రి దమయంతితోను, తన పిల్లలతోను ఆనందంగా ఉన్నాడు. (44)

తర్వాత దమయంతి - నలుని శిరస్సును తన హృదయం మీద పెట్టుకొని పట్టరాని దుఃఖంతో దీర్ఘంగా నిట్టూర్పు విడిచింది. (45)

అదే విధంగా మలినదేహంతో ఉన్నప్పటికీ, తెలినవ్వుల దమయంతిని ఆ పురుషశ్రేష్ఠుడైన నలుడు ఆలింగనం చేసికొని, శోకంతో అలాగే నిలిచిపోయాడు. (46)

ఆ తర్వాత దమయంతి తల్లి భీమమహారాజునకు నలదమయంతుల గురించి జరిగినదంతా ప్రీతితో వివరంగా చెప్పింది. (47)

మర్నాడు ఉదయం మంగళస్నానం ఆచరించి తేజస్సుతో ప్రకాశిస్తూ, దమయంతీ సహితుడై సుఖంగా ఉన్న నలమహారాజును చూస్తానని భీమరాజు పలికాడు. (48)

రాజా! ఆ రోజు రాత్రి నలదమయంతులు ఇరువురూ కలసి జరిగిపోయిన అరణ్యవాస విశేషాలన్నీ సంతోషంతో చెప్పుకొంటూ గడిపారు. (49)

భీమరాజు గృహంలో నలదమయంతులిరువురు ఒకరి సుఖాన్ని మరొకరు కోరుతూ, సంతుష్టసంకల్పులై ఉన్నారు. (50)

ఆ నలమహారాజు మూడు సంవత్సరాల తర్వాత భార్యాసహితుడై సర్వసుఖాలను అనుభవిస్తూ పరమానందాన్ని పొందాడు. (51)

నీటితో సగం మొలిచిన పంట గల భూమి వలె, దమయంతి భర్తను పొంది మిక్కిలి ఆప్యాయతానురాగాలతో సంతృప్తి పొందింది. (52)

ఈవిధంగా భర్తను కలిసిన దమయంతి తొట్రుపాటు పోయి, తాపం శమించి, ఎంతో సంతోషంతో, కోరికలన్నీ తీరి చంద్రునితో కూడిన రాత్రి వలె ప్రకాశించింది. (53)

ఇది శ్రీమహాభారతమున వనపర్వమున నలోపాఖ్యానపర్వమను ఉపపర్వమున నలదమయంతీ సమాగమమను డెబ్బది ఆరవ అధ్యాయము. (76)