13. పదమూడవ అధ్యాయము.

ద్యూతసమయమున తాను రాకపోవుటకు శ్రీకృష్ణుడు కారణము చెప్పుట.

వాసుదేవ ఉవాచ
నైతత్ కృచ్ఛ్రమనుప్రాప్తః భవాన్ స్యాద్ వసుధాధిప ।
యద్యహం ద్వారకాయాం స్యాం రాజన్ సంనిహతః పురా ॥ 1
వాసుదేవుడు ఇలా అన్నాడు - రాజా! నేను నీకు దగ్గరలో ద్వారకలోనే ఉండి ఉంటే నీవింత కష్టం పొంది ఉండే వాడివికాదు. (1)
వి॥సం॥ ద్వారకాయాం సన్నిహితః స్యామ్ = ద్వారకలో నేను ఉండి ఉన్నట్లయితే = నవద్వారాలు గల శరీరమే ద్వారక. ఆ శరీరంలో నీ ఆలోచనలో నేను ఉన్నట్లయితే - ద్రౌపది కష్టకాలంలో నన్ను తలచుకొని వస్త్రాల నిచ్చినందువలన పరాభవం నుండి బయటపడింది. అదే విధంగా నీవు పాచికలు వేసే సమయంలోనే నన్ను తలచుకొనినట్లయితే నీ కీ బాధలు లేకపోగా విజయం కూడా కలిగి ఉండేది అని కృష్ణుని భావం. (నీల)
ఆగచ్ఛేయమహం ద్యూతం అనాహుతోఽపి కౌరవైః ।
ఆంబికేయేన దుర్ధర్ష రాజ్ఞా దుర్యోధనేన చ ।
వారయేయమహం ద్యూతం బహూన్ దోషాన్ ప్రదర్శయన్ ॥ 2
కౌరవులు, ధృతరాష్ట్రుడు, రాజైన దుర్యోధనుడు నన్ను పిలవకున్నా, నేను వచ్చి ఉండేవాడిని. జూదం వల్ల కలిగే దోషాల్ని చూపించి, ఆ జూదాన్ని ఆపేవాడిని. (2)
భీష్మద్రోణా సమానాయ్య కృపం బాహ్లీకమేవ చ ।
వైచిత్రవీర్యం రాజానమ్ అలం ద్యూతేన కౌరవ ॥ 3
పుత్రాణాం తవ రాజేంద్ర త్వన్నిమిత్తమితి ప్రభో ।
తత్రాచక్షమహం దోషాన్ యైర్భవాన్ వ్యతిరోపితః ॥ 4
రాజా! నేను మీకోసం భీష్మ, ద్రోణ, కృప, బాహ్లీక, ధృతరాష్ట్రులను రప్పించి 'రాజేంద్రా! నీపుత్రులు జూదం ఆడరాదు' అని చెప్పేవాణ్ణి. జూదం వల్ల కలిగే అనర్థాలను చెప్పేవాణ్ణి. ఆ జూదం కారణంగానే మీరు రాజ్యహీనులయ్యారు. (3,4)
వీరసేనసుతో యైస్తు రాజ్యాత్ ప్రభంశితః పురా ।
ఆతర్కితవినాశశ్చ దేవనేన విశాంపతే ॥ 5
ఆ ద్యూత దోషాల వల్లనే పూర్వకాలంలో వీరసేనపుత్రుడైన నలమహారాజు రాజ్యభ్రష్టుడయ్యాడు. నరేశ్వరా! ఈ జూదం కారణంగా ఊహించని వినాశం కలుగుతుంది. (5)
సాతత్యం చ ప్రసంగస్య వర్ణయేయం యథాతథమ్ ॥ 6
అందువల్ల ఆ జూదప్రసంగాన్ని గురించి, సాతత్యదోషం గురించి ఉన్నదున్నట్లుగా వర్ణిస్తాను. (6)
వి॥సం॥ ఈ జూదంలో సాతత్యమనే దోషం ఉంది. తాను ఓడిపోతున్నా ఇంకా నెగ్గుతామనే ఆశతో సతతమూ దాని యందు మనసు పెడతారు - అది సాతత్యమనే దోషం. (నీల)
స్త్రియోఽక్షా మృగయా పానమేతత్ కామసముత్థితమ్ ।
దుఃఖం చతుష్టయం ప్రోక్తం యైర్నరో భ్రశ్యతే శ్రియః ॥ 7
తత్ర సర్వత్ర వక్తవ్యం మన్యంతే శాస్త్రకోవిదాః ॥
విశేషతశ్చ వక్తవ్యం ద్యూతే పశ్యంతి తద్విదః ॥ 8
స్త్రీల పట్ల కాంక్ష, జూదం, వేట, మద్యపానం ఈ నాలుగూ కామం వల్ల కలిగిన దుఃఖాలుగా చెప్పబడ్డాయి. ఈ నాలుగింటి వల్ల మానవుడు ఐశ్వర్యభ్రష్టుడౌతాడు. శాస్త్రకోవిదులు అన్ని చోట్ల ఈ నాల్గింటిని నిందింపదగినవిగా పేర్కొన్నారు. ద్యూతదోషాన్ని తెలిసినవారు ఆ నాల్గింటిలో జూదాన్ని మిక్కిలి నిందింపదగిందిగా పేర్కొన్నారు. (7,8)
ఏకాహాద్ ద్రవ్యనాశోఽత్ర ధ్రువం వ్యసనమేవ చ ।
అభుక్తనాశశ్చార్థానాం వాక్పారుష్యం చ కేవలమ్ ॥ 9
ఏతచ్చాన్యచ్చ కౌరవ్య ప్రసంగికటుకోదయమ్ ।
ద్యూతే బ్రూయాం మహాబాహో సమాసాద్యాంబికాసుతమ్ ॥ 10
కురునందనా! జూదం వల్ల ఒక్క రోజులో సమస్తధనమూ నశిస్తుంది. అది నిశ్చయంగా దుఃఖానికి దారి తీస్తుంది. భోగాలు అనుభవించకుండానే సంపదలు నశిస్తాయి. వాక్పారుష్యం కలుగుతుంది. జూదప్రసంగమాత్రం చేతనే కాఠిన్యం పుడుతుంది. నాటి జూదసభలో ధృతరాష్ట్రునితో జూదం వల్ల కలిగే ఈ దోషాలన్నింటినీ చెప్పేవాడిని. (9,10)
ఏవముక్తో యది మయా గృహ్ణీయాద్ వచనం మమ ।
అనామయం స్యాద్ ధర్మశ్చ కురూణాం కురువర్ధన ॥ 11
కురువర్ధనా! నా ఈ మాటలను వారు గ్రహించినట్లయితే కురువంశీయులందరికీ శాంతి, ధర్మం, సంరక్షణ జరిగి ఉండేది. (11)
న చేత్ స మమ రాజేంద్ర గృహ్ణీయాన్మధురం వచః ।
పథ్యం చ భరతశ్రేష్ఠ నిగృహ్ణీయాం బలేన తమ్ ॥ 12
రాజేంద్రా! భరతశ్రేష్ఠా! మధురమై, హితమైన నా మాటను వారు గౌరవించకపోతే, వానిని బలంతో నిగ్రహించి ఉండేవాడిని. (12)
అథైనమపనీతేన సుహృదో నామ దుర్హృదః ।
సభాసదోఽనువర్తేరన్ తాంశ్చ హన్యాం దురోదరాన్ ॥ 13
ఒకవేళ అక్కడ స్నేహితుల పేరుతో ఉన్న శత్రువులు అన్యాయానికి ఆశ్రయమిచ్చే ఆ ధృతరాష్ట్రునితో పాటే ఉంటే, ఆ సభాసదులైన జూదురులందరినీ వధించి ఉండేవాడిని. (13)
అసాన్నిధ్యం తు కౌరవ్య మమానర్తేష్వభూత్ తదా ।
యేనేదం వ్యసనం ప్రాప్తాః భవంతో ద్యూతకారితమ్ ॥ 14
కురుశ్రేష్ఠా! నేను అపుడు ఆ నర్తదేశమ్లోనే లేను. అందువల్ల మీకు ఈ జూదం వల్ల ఇటువంటి కష్టం కలిగింది. (14)
సోఽహమేత్య కురుశ్రేష్ఠ ద్వారకాం పాండునందన ।
అశ్రౌషం త్వాం వ్యసనినం యుయుధానాద్ యథాతథమ్ ॥ 15
పాండునందనా! నేను ద్వారకకు తిరిగి వచ్చాక సాత్యకి వల్ల నీకు కల్గిన కష్టాన్ని గురించి యథాతథంగా విన్నాను. (15)
శ్రుత్వైవ చాహం రాజేంద్ర పరమోద్విగ్నమానసః ।
తూర్ణమభ్యాగతోఽస్మి త్వాం ద్రష్టుకామో విశాంపతే ॥ 16
అహో కృచ్ఛ్రమనుప్రాప్తాః సర్వే స్మ భరతర్షభ ।
సోఽహం త్వాం వ్యసనే మగ్నం పశ్యమి సహ సోదరైః ॥ 17
భరతశ్రేష్ఠా! అయ్యో! మనమంతా ఎంతటికష్టంలో పడ్డాం! సోదరులతో పాటుగా కష్టంలో మునిగి ఉన్న నిన్ను నేను చూస్తూ ఉన్నాను. (17)
ఇతి శ్రీమహాభారతే వనపర్వణి అర్జునాభిగమనపర్వణి వాసుదేవవాక్యే త్రయోదశోఽధ్యాయః ॥ 13 ॥
ఇది శ్రీమహాభారతమున వనపర్వమున అర్జునాభిగమన పర్వమను ఉపపర్వమున వాసుదేవవాక్యమను పదమూడవ అధ్యాయము. (13)