కర్ణుడిలా అన్నాడు. కళ్యాణీ! ద్రౌపదీ! దాసుడు, పుత్రుడు, అస్వతంత్ర స్త్రీ - ఈ ముగ్గురు నిర్ధనులే. ఐశ్వర్యభ్రష్ఠుడయిన దాసుని భార్యమీదా, అతని సంపదలమీద ఆ దాసుని యజమానికి అధికారాలుంటాయి. (1)

రాజకుమారీ! దుర్యోధనుని పరివారంలో చేరి వారి భార్యలకు సేవలు చేయి. ఇక నీకు మిగిలిందిదే. అందుకే ఆదేశిస్తున్నాను. ఇక నీకు సమస్తధార్తరాష్ట్రులే యజమానులు కానీ పాండవులు కారు. (2)

భామినీ! వెంటనే మరొకరిని భర్తగా ఎన్నుకో. అప్పుడు జూదం ద్వారా మరల నీవు దాసీవయ్యే పరిస్థితి రాదు. భర్తలయెడ స్వేచ్ఛగా ప్రవర్తించటం నీవంటి దానికి తప్పేమీకాదు. దాస్యంలో స్వేచ్ఛ ఉంటుంది. కాబట్టి నీకు దాస్యమే మంచిది. (3)

యాజ్ఞసేనీ! నకులుడు, భీమసేనుడు, యుధిష్ఠిరుడు, సహదేవుడు, అర్జునుడు అందరూ ఓడిపోయారు. నీవిప్పుడు దాసివి. ఓడిపోయిన ఆ పాండవులు నీ భర్తలు కారు. (4)

జీవితానికి పరాక్రమమూ, పౌరుషమూ పరమార్థమని యుధిష్ఠిరుడు ఎరుగడు. అందుకే పాంచాలరాజైన ద్రుపదుని పుత్రివి - నిన్ను - పణంగా పెట్టి సభలో జూదమాడాడు. (5)

వైశంపాయనుడిలా అన్నాడు. కర్ణుని మాట విని భీమసేనుడు తీవ్రమైన అసహనంతో, ఆర్తితో నిట్టూర్చాడు. ధర్మపాశబద్ధుడై యుధిష్ఠిరుడే అనుసరిస్తూ కూడా కోపంతో ఎఱ్రబడిన కళ్ళతో యుధిష్ఠిరుని దహిస్తున్నట్టు చూస్తూ ఇలా పలికాడు. (6)

భీముడిలా అన్నాడు. రాజా! సూతపుత్రుడైన కర్ణునిపై నాకు కోపం లేదు. దాసధర్మం మేరకు కర్ణుడు మాటాడాడు. మహారాజా! ద్రౌపదిని పణంగా పెట్టి నీవు జూదమాడకుండా ఉంటే మన శత్రువులు ఇప్పుడిలా మాటాడగలిగేవారా? (7)

వైశంపాయనుడిలా అన్నాడు. భీమసేనుని మాటలివి దుర్యోధనరాజు మౌనంగా, అచేతనంగా ఉన్న యుధిష్టిరునితో ఇలా అన్నాడు. (8)

రాజా! భీమార్జునులూ, నకులసహదేవులూ నీ అనుశాసనంలోనే ఉన్నారు. ద్రౌపది ప్రశ్నకు నీవే సమాధానం చెప్పు. ఆమె ఓడిపోలేదని నీవు భావిస్తున్నావా? (9)

ధర్మరాజుతో ఆ మాటలు అని ఐశ్వర్యమదమత్తుడైన దుర్యోధనుడు సైగలతో కర్ణుని చూసి నవ్వుతూ, రెచ్చగొడుతూ, భీమసేనుని ఉద్రేకపరుస్తూ ద్రౌపదిని చూచి నవ్వుతూ తన వస్త్రాన్ని పైకెత్తి అరటిబోదెవలె, ఏనుగు తొండం వలె, వజ్రం వలె దృఢంగా సర్వలక్షణ లక్షితమై ఉన్న తన ఎడమతొడను ద్రౌపదికి చూపించాడు. (10-12)

అది చూచి భీమసేనుడు ఎఱ్ఱబడ్డకన్నులను పెద్దవి చేసి రాజమధ్యంలో నిలిచి సభకు వినిపిస్తున్నట్లు ఇలా అన్నాడు. (13)

యుద్ధంలో ఈ నీ తొడను బ్రద్దలు చేయకపోతే వృకోదరుడు పితరులతో కలిసి పుణ్యలోకాలకు దూరమవుతాడు. (14)

ఆ సమయంలో కోపించిన ఆ భీమసేనుని రోమకూపాల నుండి అగ్నిజ్వాలలు వెలువడ్డాయి. చెట్టు తగులబడుతుంటే తొఱ్ఱల నుండి మంట బయటకు వచ్చినట్లుగా అది ఉంది. (15)

విదురుడిలా అన్నాడు - ధృతరాష్ట్రకుమారులారా! తెలుసుకోండి. భీమసేనుడి ద్వారా ఎంత భయంకరస్థితి ఏర్పడిందో, ప్రారబ్ధప్రేరణచేతనే భరతవంశస్థులలో ఇంత అన్యాయం పుట్టింది. (16)

ధృతరాష్ట్రసుతులారా! హద్దుల నతిక్రమించి జూదమాడారు. స్త్రీని సభకు తెచ్చి వివాదాన్ని సృష్టించారు. మీ యోగక్షేమాలు పూర్తిగా నశించాయి. కౌరవులు పాపిష్ఠమైన మంత్రాంగం చేస్తున్నారని అందరికీ అర్థమైంది. (17)

కౌరవులారా! ధర్మమాహాత్మ్యాన్ని త్వరగా గ్రహించండి. ధర్మం నశిస్తే సభమొత్తం దుష్టమవుతుంది. జూదమాడుతున్న ధర్మరాజు తానోడకముందే ద్రౌపదిని పణంగా పెట్టి ఉంటే అప్పుడు అలా చేసే అధికారముండేది. (18)

అధికారం లేనివాడు పణమ్గా పెట్టిన ధనాన్ని గెలిచినా, ఓడినా అది కలలోని గెలుపు ఓటముల వంటిదే. కౌరవులారా! మీరు గాంధారరాజైన శకుని మాటలు విని ధర్మానికి దూరం కావద్దు. (19)

దుర్యోధనుడిలా అన్నాడు. యాజ్ఞసేనీ! నేను భీమార్జున నకులసహదేవుల మాటను మన్నించాలనుకొంటున్నాను. వీరంతా నిన్ను పణంగా పెట్టడానికి ధర్మరాజుకు అధికారం లేదని చెపితే దాస్యం నుండి నీకు విముక్తి కలిగిస్తాను. (20)

అర్జునుడిలా అన్నాడు. కౌంతేయుడు, మహాత్ముడైన ధర్మరాజు మమ్ము పణంగా పెట్టినపుడు తాను స్వతంత్రుడే కానీ తానే ఓడిపోయిన తర్వాత మరెవరిమీదా తనకు అధికారముండదు. కౌరవులందరూ అది గ్రహించాలి. (21)

వైశంపాయనుడిలా అన్నాడు. రాజా! జనమేజయా! ఆ తరువాత ధృతరాష్ట్రమహారాజు అగ్నిశాలలో ఒక నక్క పెద్దగా ఊళ పెట్టసాగింది. దానికి సమాధానమన్నట్లు అన్నివైపుల నుండీ గాడిదలు ఓండ్రపెట్టాయి. భయంకర పక్షులు రొదపెట్టసాగాయి. (22)

ఆ ఘోరశబ్దాలను తత్త్వవేత్త అయిన విదురుడు, గాంధారి, భీష్ముడు, ద్రోణుడు, పండితుడయిన కృపాచార్యుడు విన్నారు. వెంటనే 'స్వస్తి స్వస్తి' అని పెద్దగా శుభకామన చేశారు. (23)

ఆ తరువాత గాంధారి, పండితుడైన విదురుడు పెద్దకీడును శంకించి దీనంగా ఆ విషయాన్ని ధృతరాష్ట్రునకు నివేదించారు. అప్పుడు ధృతరాష్ట్రమహారాజు ఇలా అన్నాడు. (24)

ధృతరాష్ట్రుడిలా అన్నాడు. మందమతీ! దుర్యోధనా! నీవు మరణించినట్లే. దుర్వినీతా! కురుశ్రేష్ఠులున్న ఈ సభలో స్త్రీని విశేషించి పాండవధర్మపత్నిని పిలిపించి దుర్భాషలు ఆడుతున్నావు. (25)

ఈ విధంగా పలికి మనీషి, తత్త్వమతి అయిన ధృతరాష్ట్రుడు బాంధవుల వినాశాన్ని తప్పించి వారికి హితాన్ని కల్పించదలచి, పరిస్థితిని ఆకళింపు చేసికొని అనునయ పూర్వకంగా పాంచాలితో ఇలా అన్నాడు. (26)

ధృతరాష్ట్రుడిలా పలికాడు - పాంచాలీ! నీవు నాకోడళ్ళలో సర్వోన్నతవు. ధర్మపరాయణవు. నీకు ఇష్టమయిన వరం కోరుకో. (27)

ద్రౌపది ఇలా అడిగింది. భరతర్షభా! నాకు వరమిచ్చే టట్లయితే సర్వధర్మాచరనశీలి అయిన యుధిష్ఠిరుని దాస్యవిముక్తిని కోరుతున్నాను. దీనితో నా కుమారుడు, మనస్వి అయిన ప్రతివింధ్యుని తెలిసీతెలియని పిల్లలు దాసపుత్రుడని పిలవరు. (28,29)

ఒకప్పుడు రాజకుమారుడై తర్వాత దాసపుత్రుడయిన వాడు మరెవ్వడూ లేడు. రాజులచే లాలింపబడిన నా కుమారుడు దాసపుత్రుడవటం తగదు. (30)

ధృతరాష్ట్రుడిలా అన్నాడు. కళ్యాణీ! నీవడిగినట్లే జరుగుతుంది. నీకు మరొక వరమిస్తున్నాను. కోరుకో. నా మనస్సు మరొక వరమివ్వమంటోంది. ఒకే వరానికి నీవు తగినదానవు కాదు. (31)

ద్రౌపది ఇలా అన్నది. రాజా! నీవశమై ఉన్న భీమార్జున నకులసహదేవులకు రథధనుస్సులతో బాటు దాస్యవిముక్తిని కోరుతున్నాను. (32)

ధృతరాష్ట్రుడిలా అన్నాడు. మహాభాగా! నీవు వంశానికి ఆనందాన్ని కల్గించే దానవు. నీవు కోరినట్లే జరుగుతుంది. మూడవవరం కోరుకో. నా కోడళ్లు అందరిలో శ్రేష్ఠవు నీవు. ధర్మవర్తినివి. రెండు వరాలే ఇవ్వటం నీకు పూర్ణసత్కారం కాదు. (33)

ద్రౌపది ఇలా అన్నది. ప్రభూ! లోభం ధర్మాన్ని నశింప జేస్తుంది. నాకిక వరాలపై ఆసక్తి లేదు. రాజశ్రేష్ఠా! మూడవ వరానికి నేను తగినదానను కాను. (34)

రాజేంద్రా! వైశ్యులకు ఒక్క వరం, క్షత్రియకాంతకు రెండువరాలు, క్షత్రియునకు మూడు వరాలు, బ్రాహ్మణునకు వందవరాలు అని పెద్దలంటారు. (35)

రాజా! నా భర్తలు దాస్యాన్ని పొంది విపత్తిలో పడ్డారు. ఇప్పుడు దాని నుండి బయటపడ్డారు. ఇకపై పుణ్యకర్మలతో శుభాలను పొందగలరు. (36)

ఇది శ్రీమహాభారతమున సభాపర్వమున ద్యూతపర్వమను ఉపపర్వమున ద్రౌపదీవరలాభమను డెబ్బది ఒకటవ అధ్యాయము. (71)