వాసుదేవుడు అన్నాడు - కుంతీనందనా! చూడు. ఇది మగధదేశపు రాజధాని. నిత్యం జలసమృద్ధితో, పశుసంపదతో, రోగాలకు దూరమై ప్రకాశిస్తోంది. సుందరభవనాలతో నిండి ఈ నగరం మనోహరంగా కనిపిస్తోంది. (1)

ఇక్కడ విహారానికి ఉపయోగపడే విపులం, వరాహం, ఋషభం, ఋషిగిరి, చైత్యకం అనే అయిదు పర్వతాలు ఉన్నాయి. పెద్దపెద్ద శిఖరాలు గల ఈ అయిదు సుందర పర్వతాలు చల్లని నీడనిచ్చే చెట్లతో వ్యాపించి ఉన్నాయి. ఒకదానితో ఒకటి పెనవేసుకొని ఈ గిరివ్రజపురాన్ని సంరక్షిస్తున్నాయి. (2,3)

ఇక్కడ లొద్దుగుచెట్లతో నిండిన పెద్దమనోహరవనం ఉంది. అయిదు పర్వతాల మధ్య లొద్దుగు చెట్ల మధ్య ఆ నగరం దాగి ఉంది. ఎటుచూసినా పూలతో వ్యాపించి ఉంది. లొద్దుగుపూల సుగంధం కాముకులకు చాలా ఇష్టమైంది. (4)

ఇక్కడే మిక్కిలి కఠినవ్రతాన్ని ఆచరించే గొప్పమనస్సు గల గౌతమమహర్షి ఉశీనరదేశపు శూద్రజాతి స్త్రీ, ఆమె కన్యకగా ఉన్న సమయాన కాక్షీవంతుడు మొదలుగా గల పుత్రులను జనింపచేశాడు. (5)

ఈ కారణంగా గౌతముడు రాజులపై ప్రేమతో అక్కడనే ఆశ్రమాన నివసించసాగాడు. అనుగ్రహంతో మగధ దేశపు రాజులను సేవించసాగాడు. (6)

అర్జునా! పూర్వకాలంలో బలవంతులై అంగ, వంగ మొదలైన దేశాల రాజులందరు గౌతముని గృహానికి వచ్చి అక్కడ అతనితో ఆనందించసాగారు. (7)

పార్థా! గౌతముని ఆశ్రమసమీపాన సుందరాలైన పిప్పల, లోధ్రాది శుభవృక్షాల వరుసలు ప్రకాశిస్తున్నాయి. చూడు. (8)

ఇక్కడ అర్బుదం, శక్రవాపి అనే పేర్లుగల శత్రు పీడాకరాలైన రెండు ఏనుగులు ఉన్నాయి. స్వస్తికం, మణినాగమనే పేర్లు గల ఏనుగులకు కూడ ఉత్తమగృహాలు ఉన్నాయి. (9)

మనువు ఆజ్ఞానుసారం ఈ మగధదేశం మేఘాలకు విడువరానిది అయింది. ఇక్కడ ఎల్లప్పుడూ సమయానుకూలమైన వర్షం పడుతుంది. చండకౌశికుడనే ముని, మణిమంతుడనే ఏనుగు దీన్ను అనుగ్రహదృష్ఠితో చూస్తూ ఉంటాయి. (10)

శ్వేతవర్ణం గల వృషభగిరి, విపులం, వారాహకం, శిలలతో వ్యాప్తం అయిన మాతంగం, పర్వతశ్రేష్ఠం అయిన చైత్యకం, ఈ పర్వతాలపై సిద్ధులకు మణిమందిరాలు ఏర్పడ్డాయి. యతులు, మహాత్ములైన మునుల ఆశ్రమాలిక్కడ ఎక్కువగా ఉన్నాయి.

వృషభుడు, మహాపరాక్రమశలి తమాలుడు, గంధర్వులు, ఏనుగులు అక్కడ నివసించటం చేత ఆ నగరం అధికశోభ కలిగి ఉంది.

ఈ విధంగా నాలుగు వైపుల నుంచి ప్రవేశింపశక్యంగాని నగరాన్ని పొంది జరాసంధుడు "నాకు సాటిలేని నగరసంపద సిద్ధించి" దని గర్వించి ఉన్నాడు. (11)

ఈ రోజున మనం వాని ఇంటికిపోయి అతని గర్వాన్ని అంతటిని హరిమ్చివేద్దాం. (11 1/2)

వైశంపాయనుడు అన్నాడు - జనమేజయా! ఈ విధంగా మాట్లాడుకొంటూనే శ్రీకృష్ణుడు, భీమార్జునులు ముగ్గురూ కలిసి మగధపురంలోకి ప్రవేశించారు. ఆ నగరం బ్రాహ్మణ, క్షత్రియ, వైశ్య, శూద్రు లనే చాతుర్వర్ణ్యంతో ప్రకాశిస్తోంది. అక్కడి జనమంతా ఆనందం, సంతృప్తి కలిగి ఉన్నారు. (12,13)

అక్కడ ఉత్సవాలెన్నో జరుగుతుంటాయి. అంతా గెలువశక్యం కానివారు. గిరివ్రజసమీపానికి వారు ముగ్గురు చేరారు. వారు ముఖద్వారాన్ని విడచి ఉన్నతమైన చైత్యకపర్వతశిఖరం గుండా నగరంలోకి ప్రవేశించారు. ఆ నగరాన నివసించే ప్రజలు, బృహద్రథకుటుంబీకులు ఆ పర్వత పూజను చేస్తున్నారు. మగధదేశీయులకు ఆ పర్వతం ఎంతో ప్రియమైంది. (14,15)

అక్కడ రాజైన బృహద్రథుడు ఋషభుడనే పేరు గల మాంసభక్షకుడగు రాక్షసుని యుద్ధంలో చంపి అతని చర్మంతో మూడు నగరాలు చేయించాడు. వాటిని ఒకసారి మ్రోగిస్తే అవి నెలవరకూ అలా మ్రోగుతూనే ఉంటాయి. (16)

రాజు ఆ నగరాలను చర్మంతో బిగించి తన నగరంలో ఉంచాడు. ఎప్పుడు ఆ నగరాలు మ్రోగుతాయో అప్పుడు అక్కడ పుష్పవృష్టి కురుస్తుంది. (17)

వారు ముగ్గురూ అక్కడి భేరీ త్రయాన్ని చీల్చి చైత్యప్రాకారం అధిరోహించారు. వారు ఆయుధాలను తీసికొని మాగధులకు ఇష్టమైన చైత్యకంపై పరుగిడసాగారు. జరాసంధుని చంపాలని భావించి ఆ పర్వతశిఖరంపై కొట్టసాగారు. (18,19)

ఆ చైత్యకపర్వత విశల శిఖరం చాలా పురాతనమైనది కాని, దృఢమైనది. మగధదేశంలో చాలా ప్రతిష్ఠ కలిగినది. ప్రతిదినం గంధమాల్యాదులతో పూజింపబడుతుంది. శ్రీకృష్ణ భీమార్జునులు తమ భుజబలంతో విరగగొట్టి ఆ పర్వతశిఖరాన్ని పడగొట్టారు. పిమ్మట వారు ప్రసన్నులై మగధరాజధాని గిరివ్రజంలో ప్రవేశించారు. (20,21)

ఇదే సమయాన వేదవిదులైన బ్రాహ్మణులు దుఃశకునాలను చూచి జరాసంధునికి సుచించారు. (22)

పురోహితులు జరాసంధుని ఏనుగుపై కూర్చుండబట్టి చుట్టూ నీరాజనాలతో అగ్నిని ప్రజ్వలింపచేశారు. ప్రతాపవంతుడైన జరాసంధుడు అనిష్టం శాంతించటానికి వ్రతదీక్షను గైకొని నియమాలను ఆచరిస్తూ ఉపవాసం చేశాడు. (23)

ఇటు వైపు నుంచి వారు ముగ్గురు యోధులు స్నాతకవ్రతాన్ని ఆచరించే బ్రాహ్మణుల వేషాలు ధరించి, బాహువులే ఆయుధాలుగా గలిగి మిగతా ఆయుధాలను విడచి జరాసంధునితో యుద్ధం చేయాలని నగరంలోకి ప్రవేశించారు. (24)

తినుబండారాలు, పూలమాలలు ఇతరవస్తుసామాగ్రి గల దుకాణాలలో సిద్ధపరచిన అపూర్వమైన సంపద గల ప్రదేశాన్ని చూశాడు. ఆ నగరవైభవం సర్వగుణసంపన్నంగా అన్ని కోరికల్ని తీర్చేదిగా ఉంది. ఆ వీథిలోని అద్భుత సంపదలను చూసిన శ్రీకృష్ణభీమార్జునులు ఒక మాలాకారుని నుండి చాలా మాలలు బలవంతంగా తీసికొని నగరంలోని ప్రధానరహదారి గుండా నడువసాగారు. (25,26)

రంగుల వస్త్రాలను ధరించి మెడలో హారాలు వేసికొని, చెవులకు మెరిసే కుండలాలు పెట్టుకొని ముగ్గురూ బుద్ధిమంతుడైన జరాసంధుని భవనసమీపానికి చేరారు. (27)

హిమాలయాన గోవుల ఉనికిని వెదకే సింహాల వలె వారు మువ్వురు రాజభవనాన్ని వెదకుతూ ముందుకుసాగారు. ఆ సమయాన వారి భుజాలు మద్దిమ్రానులవలె ఉన్నాయి. మంచిగంధం, అగరు ధూపం వేయబడి యుద్ధానికి ఉద్యుక్తులైన వారి బాహువులవలె ఉన్నాయి. (28 1/2)

సాలవృక్షాల మ్రానుల వలె ఉన్నతాలై విశాలవక్షం గల గజరాజుల వలె ఉన్న వీరులను చూచి మాగధులు అంతా ఆశ్చర్యపడ్డారు. (29)

ఆ నరశ్రేష్ఠులు జనులచే నిండిన మూడు ద్వారాలను దాటి నిర్భయులై నిశ్చింతతో అభిమానవంతులై రాజైన జరాసంధుని వద్దకు వచ్చారు. (30)

పాద్య, మధుపర్క, గోదానాలకు అర్హులై, సర్వత్ర సత్కారం పొందతగిన వారికి ఎదురేగి జరాసంధుడు విధివిధానంతో అతిథి సత్కారాలు చేశాడు. (31)

పిమ్మట శక్తిశాలి జరాసంధుడు వారు మువ్వురికి "స్వాగతం అగుగాక" అని పలికాడు. జనమేజయా! ఆ సమయాన భీమసేనార్జునులు మౌనంగా ఉన్నారు. వారిలో బుద్ధిమంతుడు శ్రీకృష్ణుడు జరాసంధునితో ఇలా అన్నాడు. రాజా! నియమపరులైన వీరిరువురు నీతో అర్థరాత్రికి ముందు మాటలాడరు. అర్ధరాత్రి సమీపిస్తే వారు నీతో మాటలాడతారు. (32,33 1/2)

జరాసంధుడు వారిని యాగశాలలో కూర్చుండబెట్టి స్వయంగా రాజభవనంలోకి వెళ్ళాడు. అర్థరాత్రి అయిన పిమ్మట వారు కూర్చున్నచోటికి వచ్చాడు. వారి నియమం భూమండలంలోనే ప్రసిద్ధంగా, ఆశ్చర్యంగా ఉంది. (34,35)

యుద్ధవిజేత జరాసంధుడు స్నాతకులైన బ్రాహ్మణుల రాకను విని అర్ధరాత్రి వేళలో వారి సత్కారానికి వారి సమీపానికి బయలుదేరాడు. (36)

వాఱు ముగ్గుర్ని అపూర్వ వేషాలలో చూచి రాజశ్రేష్ఠుడు జరాసంధుడు ఆశ్చర్యంతో వారి సమీపానికి వచ్చాడు. (37)

శత్రునాశం చేయగల ముగ్గురూ రాజశ్రేష్ఠుడు జరాసంధునితో "మహారాజా! మీకు కళ్యాణమగుగాక! అని పలికారు. పిమ్మట వారు జరాసంధునివైపు, మధ్యమధ్యలో తమలో తాము చూసుకొంటూ నిలబడ్డారు. (38,39)

రాజేంద్రా! బ్రాహ్మణవేషాలలో ఉన్న ఆ పాండవ యాదవవీరులను చూచి జరాసంధుడు - "కూర్చోండి." అన్నాడు. (40)

వారందరూ ఆసీనులయ్యారు. ముగ్గురు పురుషశ్రేష్ఠులు యజ్ఞంలో ప్రజ్వలించే మూడు అగ్నుల వలె ప్రకాశించారు. (41)

సత్యపాలకుడు జరాసంధుడు వేషభాషల కంటె విపరీత ఆచరణం గల వారిని నిందిస్తూ - బ్రాహ్మణులారా! స్నాతకవ్రతాన్ని పాలించే బ్రాహ్మణులు సమావర్తనాది కర్మలు లేకుండ మాలలు, చందనం ధరించరు అనే ప్రసిద్ధి మానవులలో ఉంది. నా కీ విషయం బాగుగా తెలియును. మీ మెడలో మాలలు ఉన్నాయి. భుజాలపై వింటినారిని ధరించిన చిహ్నాలు కనపడుతున్నాయి. (42,43)

మీరందరు క్షత్రియ తేజం కలవారు. బ్రాహ్మణులం అని చెప్పుతున్నారు. రంగురంగుల వస్త్రాలను దాల్చి, వివిధాలైన మాలలు, లేపనాలు పూసుకున్న మీరెవరో నిజం చెప్పండి. రాజులకు నిజమే శోభనిస్తుంది. (44)

చైత్యపర్వతశిఖరాన్ని పగులగొట్టి రహస్యవేషాలతో రాజాపరాధాన్ని పరిగణింపక నిర్భయులై వెనుక వాకిలి గుండా ఏకారణంచే ప్రవేశించారు? (45)

బ్రాహ్మణులకు మాటలలోనే పరాక్రమ ముండి క్రియలలో కన్పించదు. ఈ పర్వతశిఖరాన్ని పగులగొట్టటం మీ లక్షణాలకు విపరీతంగా ఉంది. మీరేవిషయాన్ని ఆలోచించి ఈ పని చేశారు? (46)

నా సమీపానికి వచ్చి విధి పురస్సరమైన పూజను నానుండి ఏల గ్రహింపరు? నా దగ్గరకు రావడం వల్ల మీకు కలిగే ప్రయోజనం ఏమిటి? (47)

జరాసంధుని మాటలు విని మనస్వి అయిన శ్రీకృష్ణుడు స్నిగ్ధగంబీరస్వరంతో ఇలా అన్నాడు. (48)

శ్రీకృష్ణుడు అన్నాడు - రాజా! నీవు మమ్ములను మావేషంచే స్నాతకవ్రతులైన బ్రాహ్మణులు అనుకొన్నావు. బ్రాహ్మణ, క్షత్రియ, వైశ్యులు మువ్వురకూ స్నాతకవ్రతం ఉంది కదా! (49)

ఈ మూడు వర్ణాలలో కొందరు విశేషనియమాలు పాటిస్తారు. కొందరు సామాన్య నియమాలు పాటిస్తారు. విశేషనియమపాలకులైన క్షత్రియులు ఎల్లప్పుడు లక్ష్మిని పొందుతారు. (50)

ఎవరు పువ్వులను ధరిస్తారో వారు సంపదను పొందగలరు. కావున మేము పువ్వులను ధరించాము. క్షత్రియులు బాహు బలసంపన్నులు, మాటలలో పరాక్రమాన్ని ప్రదర్శింపరు. బృహద్రథకుమారా! అందువలన క్షత్రియులు వచనాలు వినయసహితాలని ప్రసిద్ధి. (51)

క్షత్రియులబలం బ్రహ్మ వారి భుజాల్లో ఉంచాడు. రాజా! అది నేడు చూడాలనుకొంటే తప్పక చూస్తావు. (52)

ధీరులు శత్రువుల గృహాల్లోకి గుమ్మాల గుండా ప్రవేశింపరు. మిత్రుల ఇండ్లను గుమ్మాల ద్వారా ప్రవేశిస్తారు. శత్రుమిత్రుల విషయాన ధర్మంగా ఇవియే ద్వారాలుగా చెప్పారు. (53)

మేము కార్యార్థులమై నీ ఇంటికి వచ్చాం. కావున శత్రువైల నీ నుండి పూజను గ్రహింపము. ఈ విషయాన్ని నీవు బాగా అర్థంచేసుకో. ఇది మాకు చాలాకాలం నుంచి వస్తున్న వ్రతం. (54)

ఇది శ్రీమహాభారతమున సభాపర్వమున జరాసంధవధ పర్వమను ఉపపర్వమున శ్రీకృష్ణజరాసంధసంవాదమను ఇరువది ఒకటవ అధ్యాయము. (21)