ధృతరాష్ట్రుడిలా అన్నాడు. విదురా! రాజశ్రేష్ఠుడయిన ఈ పాండురాజుకూ, విశేషించి మాద్రికి రాజోచితంగా ప్రేతకార్యాలను నిర్వహింప జేయవలసినది. (1)

మాద్రీపాండురాజులకొరకు పశువులనూ, వస్త్రాలనూ, రత్నాలనూ, వివిధధనాలనూ దానంచేయి. ఎవరు ఎంత కోరితే వారికంత ఇవ్వు.

కుంతి మాద్రికి చేయవలసిన సత్కారాలకు అనుగుణంగా ఏర్పాట్లు చేయించు. మాద్రి అస్థికలను వాయువూ, ఆదిత్యుడూ కూడా చూడలేనివిధంగా చక్కగా కప్పి ఉంచు. (2,3)

పాపరహితుడైన పాండురాజును గూర్చి జాలిపడనవసరం లేదు. అతడు గొప్పరాజు. దేవతాసమానులయిన వీరులను - అయిదుగురు కొడుకులను పొందాడు. (4)

వైశంపాయనుడిలా అన్నాడు. భారతా! విదురుడు 'అలాగే' అని ధృతరాష్ట్రునితో పలికి భీష్మునితో కలిసి పరమ పవిత్ర ప్రదేశంలో పాండురాజుకు అంతిమ సంస్కారాలకు ఏర్పాట్లు చేయించాడు. (5)

వెంటనే పాండురాజదహన సంస్కారం కోసం పురోహితులు నగరం నుండి నేయి, గంధం మొదలయిన సామాగ్రితో పాటు జ్వలిస్తున్న అగ్నిని కూడా తీసికొనివచ్చారు. (6)

ఆ తరువాత ఆ (వసంత) ఋతువులో పూచిన వివిధ శ్రేష్ఠ పుష్పాలతోనూ, గంధాలతోనూ ఒక పల్లకిని అలంకరించి దానిని నాలుగు వైపులా వస్త్రాలతో కప్పివేశారు. (7)

ఆ విధంగా విలువయిన వస్త్రాలతోనూ, పూలదండలతోనూ ప్రకాశిస్తున్న ఆ పల్లకి దగ్గరకు మంత్రులూ, జ్ఞాతులూ, మిత్రులూ అందరూ వచ్చి చేరారు. (8)

దానిలో మాద్రీపాండురాజుల అస్థికల నుంచారు. అందంగా అలంకరింపబడి మనుష్యులచే మోయబడుతున్న ఆ పల్లకిలోనికి వాటిని చేర్చారు. (9)

తెల్లని గొడుగుతోనూ, వింజామరలతోనూ, వివిధ మంగళ వాద్యాలతోనూ దాని శోభను వర్ధిల్లజేశారు. (10)

పాండు రాజునకు ఆ విధంగా ఔర్ధ్వదైహిక క్రియను నిర్వహిస్తున్న ఆ వేళలో వందల మంది ప్రజలు ఎన్నో రత్నాలను తెచ్చి, కోరినవారందరికీ ఇచ్చారు. (11)

ఆపై ఆ పాండురాజు కోసం శుభ్రమయిన గొడుగులనూ, పెద్ద పెద్ద చామరాలనూ, అందమయిన వస్త్రాలను తీసికొని వచ్చారు. (12)

ఆ పల్లకి ముందు తెల్లని బట్టలు ధరించిన యాజకులు అగ్నిహోత్రంలో ఆహుతులను వేస్తూ నడవసాగారు. ఆ అగ్నిహోత్రాలు చక్కగా అలంకరింపబడి ప్రజ్వరిల్లుతున్నాయి. శోక సంతప్తులయిన బ్రాహ్మణులూ, క్షత్రియులూ, వైశ్యులూ, శూద్రులూ వేలకొలదిగ చేరి విలపిస్తూ పాండురాజు అస్థికలున్న పల్లకిని అనుసరించారు. (13,14)

'ఈ మహారాజు మనలను విడి, మనలను శశ్వత దుఃఖంలో ముంచి, అనాథులను చేసి ఎక్కడికి వెళ్తున్నాడు?' అని ఆక్రోశిస్తున్నారు. (15)

పాండవులందరూ, భీష్ముడూ, విదురుడూ ఆక్రోశిస్తూ పల్లకి వెంట నడిచారు. గంగాతీరంలోని ఒక సమతల శుభ ప్రదేశంలో అందమయిన తోటలో సత్యవాదియై, అనాయాసకార్యసాధకుడైన ఆ పాండురాజు, మాద్రుల అస్థికలున్న ఆ పల్లకిని నిలిపారు. (16,17)

ఆ తరువాత ఆ పాండురాజు అస్థికలను సర్వవిధ సుగంధాలతో అలంకరించి బంగారు కలశాలతో తెచ్చిన నీటితో అభిషేకించారు. ఆపై పసుపు తుంగరసం కలిపిన గంధాన్నీ, శ్వేత చందనాన్నీ వాటిపై పూశారు. ఆపై తెల్లని స్వదేశవస్త్రాలతో వాటిని కప్పారు. (18-20)

గొప్ప గొప్ప పడకలపై శయనించదగిన ఆ నరశ్రేష్ఠుడైన పాండురాజు అస్థికలు వస్త్రాచ్ఛాదనచేత సజీవ మనుష్యుని వలె శోభిల్లసాగాయి. (21)

యాజకులూ, పురోహితులూ అందరూ సమంత్రకంగా వేదోక్తవిధానంతో అశ్వమేధాగ్నితో సర్వక్రియలనూ ముగించారు. ప్రేతకర్మను ప్రారంభించే సమయంలో యాజకుల అనుమతితో చక్కగా అలంకరింపబడిన ఆ మాద్రి పాండురాజుల అస్థికలను నేతితో అభిషేకించారు. (22)

తుంగపద్మకంతో కలిసి పరిమళిస్తున్న గంధంతోనూ, తదితరమయిన అనేక గంధద్రవ్యాలతోనూ విధ్యుక్తప్రకారంగా దహన సంస్కారం జరిపించారు. (23)

ఆ సమయంలో ఆ ఇద్దరి అస్థికలనూ చూచి అంబాలిక 'అయ్యో కుమారా'అని అంటూ మూర్ఛిల్లి నేలపై పడిపోయింది. (24)

ఆర్తయై ఆ రీతిగా పడిపోయిన అంబాలికను చూసి పురజనులూ, గ్రామీణులూ అందరూ రాజభక్తితో, జాలితో శోకసంతప్తులై రోదించసాగారు. (25)

కుంతి ఆర్తనాదంతో పశుపక్ష్యాదులకు సంబంధించిన సమస్త ప్రాణులతో సహా మనుష్యులు అందరూ ఆక్రోశించారు. (26)

ఆ తరువాత భీష్ముడా, విదురుడూ, ధృతరాష్ట్రుడూ, పాండవులు, కౌరవకుల కాంతలూ అందరూ పాండురాజుకు ధర్మోదకాలను సమర్పించారు. (28)

ఆ సమయంలో పాండవులంతా ఆక్రోశించారు. శంతనుసుతుడైన భీష్ముడూ, విదురుడూ ఇతర జ్ఞాతులూ విలపించి, జలాంజలిని సమర్పించారు. (29)

రాజా! జలాంజలిని సమర్పించి శోకంతో బలహీనపడిన పాండవులను అమాత్యాదిప్రజలందరూ తాము దుఃఖంలో ఉండి కూడా ఓదార్చారు. (30)

రాజా! పండ్రెండు రాత్రుల వరకూ పాండవులు బంధువులతో పాటు నేలమీదనే నిద్రించారు. అదేవిధంగా నాగరికులయిన బ్రాహ్మణాదులు కూడా నేలమీదనే నిదురించారు. పాండవులతో బాటు హస్తినాపురమంతా ఆనందానికి దూరమైంది. చిన్నా పెద్దా అందరూ దుఃఖంలో మునిగిపోయారు. నగరమంతా అస్వస్థతకు లోనయింది. (31,32)

ఇది శ్రీమహాభారతమున ఆదిపర్వమున సంభవపర్వమను ఉపపర్వమున పాండుదాహమను నూట ఇరువది యారవ అధ్యాయము. (126)

(దాక్షిణాత్య అధికపాఠం 1 శ్లోకంతో కలిపి మొత్తం 33 శ్లోకాలు)