శాంతనుడిలా అన్నాడు - ఆ వసిష్ఠుడెవరు ? ఆయన శాపం వలన మానవులుగా జన్మించవలసినంత తప్పు ఏం చేశారు ఈ వసువులు? (1)

నీవు నాకిచ్చిన ఈ కుమారుడు చేసిన తప్పేమిటి? ఏ తప్పు చేసినందువలన ఈయన మానవుడుగా జీవించబోతున్నాడు? (2)

జాహ్నవీ! సమస్తలోకాలకూ అధీశ్వరులయిన ఈ వసువులు మానవజాతిలో ఎలా పుట్టారు? అదంతా నాకు చెప్పు. (3)

వైశంపాయనుడిలా అన్నాడు - పురుషశ్రేష్ఠా! తన భర్త శాంతనుడు అలా అడిగిన తర్వాత గంగాదేవి ఆరాజుకు ఇలా చెప్పింది. (4)

గంగ అంటున్నది - భరతశ్రేష్ఠా! పూర్వం వరుణుడు తన కుమారునిగా స్వీకరించిన వాడే వసిష్ఠమహర్షి. ఆయనకే ఆపవుడని కూడా ప్రసిద్ధి. (5)

పర్వతరాజయిన మేరు పర్వతం ప్రక్కన ఆయన ఆశ్రమ ముండేది. అది పవిత్రమైనది. జంతువులతో, పక్షులతో నిండినది. అది అన్ని ఋతువులలోని పూలతో విలసిల్లేది. (6)

భరతసత్తమా! రుచికరాలయిన పండ్లు, మూలాలు, నీరు సమృద్ధిగా గల అక్కడి వనంలో పుణ్యాత్ములలో గొప్పవాడయిన ఆ వసిష్ఠమహర్షి తపస్సు చేసేవాడు. (7)

భరతశ్రేష్ఠా! సురభి అనే పేరు గల దక్షుని కుమార్తె కశ్యపుని వలన ఒక ఆవుకు జన్మనిచ్చింది. (8)

ఆ ఆవు లోకానుగ్రహం కోసం జన్మించింది. కోరికల నన్నింటిని తీర్చగలవాటిలో శ్రేష్ఠమయినది. ధర్మాత్ముడైన వసిష్ఠమహర్షి హోమధేనువుగా ఆ ఆవును స్వీకరించాడు. (9)

పవిత్రమై, రమణీయమై మునులచే సేవింపబడే ఆ వసిష్ఠాశ్రమంలో ఆ ఆవు నివసిస్తూ నిర్భయంగా సంచరించేది. (10)

భరతశ్రేష్ఠా! ఒకప్పుడు పృథువు మొదలయిన ఆ దివ్యవసువులందరూ దేవ, ముని సేవితమైన ఆ ఆశ్రమానికి వచ్చారు. (11)

వారు వారి వారి భార్యలతో కలిసి ఆ ఆశ్రమ ప్రాంతమంతా తిరుగుతూ అందమైన ఆ పర్వతాలలో వనాలలో క్రీడించసాగారు. (12)

దేవేంద్రపరాక్రమా! ఆ వసువులలో ఒకరి ఇల్లాలు ఆ ఆశ్రమవనంలో తిరుగుతూ ఆ ఆవును చూచింది. (13)

రాజేంద్రా! అన్ని కోరికలనూ తీర్చటంలో అగ్రగణ్య అయిన ఆ నందినిని ( ఆ ఆవును) చూచి దాని శీలసంపదతో ఆ వసుపత్ని ఆశ్చర్యచకిత అయినది. (14)

మహారాజా! వసుపత్ని ఆ ఆవును ద్యోనామకుడైన తన భర్తకు చూపించింది. మంచి గిట్టలు, సలక్షణమైన తోక, పాలతో నిండిన పొదుగు మొదలైన సర్వశుభలక్షణాలతో, ఉత్తమమయిన నడవడితో ఆ నందిని అందగిస్తోంది. ద్యోవు ఆ ఆవును చూచి దాని రూప గుణాలను వివరిస్తూ " దేవీ! నల్లని కన్నులున్న ఈ ఉత్తమధేనువు ఈ ఆశ్రమాధిపతి అయిన వసిష్ఠమహర్షిది. దీని పాళను త్రాగిన మానవుడు స్థిరయౌవనంతో పదివేలసంవత్సరాలు జీవించగలడు" అని తెలియజెప్పాడు. నృపశ్రేష్ఠా! ఆ మాటలు విని అందమైన ఆ వసుపత్ని తేజోమూర్తి అయిన భర్తతో ఈ విధంగా అన్నది - మానవలోకంలో నానెచ్చెలి అయిన ఒక రాజకుమారి ఉన్నది. (15-21)

ఆమె పేరు జితవతి. సత్యసంధుడూ, ధీమంతుడూ అయిన ఉశీనరరాజర్షి కుమార్తె ఆమె యువతి, అందమైనది. అందంలో మానవలోకంలో ఖ్యాతి గడించింది. మహాభాగా! ఆమె కోసం దూడతో కూడా ఈ ఆవును తీసుకోవాలని నా కోరిక. (22,23)

పుణ్యవర్ధనా! అమరశ్రేష్ఠా! వెంటనే ఆ ధేనువును తీసికొనిరండి. దానిపాలను త్రాగి, నానెచ్చెలి తానొక్కతే మానవులలో జరారోగాలు లేని వ్యక్తి అవుతుంది. మహాత్మా! దోషరహితా! ఈ నా కోరికను తీర్చాలి. (24,25)

నాకు ఇంతకన్న ప్రియమయినది కానీ ప్రియతరమైనది కానీ లేదు. ఆమె మాటలు విన్న ఆ వసువు భార్యకోరికను తీర్చదలచి పృథువు మొదలయిన తన సోదరులతో కలిసి ఆ ఆవును అపహరించాడు. రాజా! తన భార్య మాటమేరకు ప్రవర్తిస్తున్న ఆ వసువు వసిష్ఠ మహర్షి యొక్క తీవ్ర తపః ప్రభావాన్ని పరికించలేదు. ఆవును దొంగిలిస్తున్నాడే కానీ ముని కోపంతో స్వర్గభ్రష్టులం కావలసివస్తుందేమో అని ఆలోచించలేదు. (26-28)

ఆ తరువాత పండ్లను సేకరించుకొని ఆశ్రమపదానికి వచ్చిన వసిష్ఠునకు ఆ వశిష్ఠాశ్రమంలో ఆవు కానీ దూడకానీ కనిపించలేదు. (29)

ఆ తరువాత తపోధనుడైన ఆ వసిష్ఠుడు ఆవుకై వెదికాడు. కానీ ఉదార బుద్ధి గల ఆ మహర్షికి ఆ ఆవు కనిపించలేదు. (30)

దివ్యదర్శనంతో వసువులు ఆ ఆవును దొంగిలించుకొని పోవటాన్ని గ్రహించి వసిష్ఠుడు కోపించి వెంటనే ఆ వసువులను శపించాడు. (31)

చక్కని తోకగలిగి పాలనిచ్చే నా ఆవును వసువులు దొంగిలించారు. కాబట్టి వారంతా మానవులుగా జన్మిస్తారు. దీనికి తిరుగులేదు. (32)

భరతశ్రేష్ఠా! ఇలా పూజ్యుడైన ఆ ముని సత్తముడు - వసిష్ఠుడు - క్రోధవశుడై వసువులను శపించాడు. (33)

వారిని శపించి ఆ మహాత్ముడు మరల తపస్సు మీదనే మనస్సు పెట్టాడు. రాజా! ఇలా మహాప్రభావుడూ, తపోధనుడూ, బ్రహ్మర్షి అయిన వసిష్ఠుడు క్రోధావిష్టుడై ఎనిమిది మంది వసువులనూ శపించాడు. వసిష్ఠుడు శపించిన విషయం తెలిసి వసువులు మరల మహర్షి ఆశ్రమానికి వచ్చారు. పురుషోత్తమా! మహారాజా! వసువులు ఆ మహర్షిని అనునయించి కూడా సర్వధర్మవిశారదుడై ముని శ్రేష్ఠుడైన ఆ వసిష్ఠుని అనుగ్రహాన్ని పొందలేకపోయారు. (34-37)

ధర్మాత్ముడైన ఆ వసిష్ఠుడు "ధరుడు మొదలగు మీ అందరినీ శపించాను. కానీ సంవత్సరం లోపలే మీ కందరికీ శాపవిముక్తి లభిస్తుంది. (38)

అయితే ఎవని కారణంగా మీరంతా నా చేత శపించ బడినారో ఆ ద్యోవు మాత్రం దీర్ఘకాలం మానవలోకంలోనే నివసించవలసి ఉంటుంది. అది ఆయన కర్మఫలం. (39)

మీపై కోపించి నేనన్న మాటలు వ్యర్థం కావాలని నేను భావించటం లేదు. గొప్ప మనస్సు గల ఈ ద్యోవు మానవ లోకంలో సంతానాన్ని మాత్రం పొందడు. (40)

సర్వశాస్త్రవిశారదుడై, ధర్మస్వరూపుడై తండ్రికి ప్రియాన్నీ, హితాన్నీ కలిగిస్తూ స్త్రీ భోగాలను వదలి జీవిస్తాడు. (41)

వసువులందరితో ఇలా పలికి ఆ మహర్షి నిర్గమించాడు. అప్పుడు వసువులంతా కలిసి నా దగ్గరకు వచ్చారు. (42)

"గంగా! పుట్టినవారిని పుట్టినట్టుగా నీటిలో పడవేయి" అని వారు నన్ను అభ్యర్థించారు. నేను అంగీకరించాను. ఆ పని చేశాను. (43)

రాజశ్రేష్ఠా! ఈ విధంగా శాపగ్రస్తులయిన వారి శాపవిముక్తికై, మానవలోకం నుండి వారు బయటపడటానికై నేను మాట ఇచ్చిన మేరకు చక్కగా నిర్వహించాను. (44)

రాజశ్రేష్ఠా! భారతా! ఈ ద్యోవసువు మాత్రం ఒంటరియై ఆ మహర్షి శాపం వలన మానవలోకంలో చిరకాలం నివసిస్తాడు. (45)

రాజా! ఇతనికి దేవవ్రతుడు, గంగాదత్తుడు అని రెండు పేర్లు. శాంతనుకుమారుడైనా గుణాలలో ఆయనను మించినవాడు. ఈ కుమారుడు పెద్దవాడైన తరువాత మరల నీ దగ్గరకు వస్తాడు. నేను కూడా నీవు పిలిచినప్పుడు నీ దగ్గరకు వస్తాను.

వైశంపాయనుడిలా అన్నాడు - ఇలా ఆ గంగానది ఆ కొడుకును తీసికొని అక్కడే అదృశ్యమై తన ఇచ్చవచ్చిన చోటికి వెళ్ళిపోయింది. (46)

ఆ ద్యోవు శాంతనుసుతుడై, గుణాలతో అతనిని మించినవాడై దేవవ్రతుడు, గాంగేయుడు కూడా అయ్యాడు. (47)

ఆపై శాంతనుడు కూడా బాధతో తన నగరానికి వెళ్ళిపోయాడు. ఆ శాంతనుని విశేష గుణాలను మున్ముందు వివరిస్తాను. (48)

భరతవంశస్థుడూ, మహాత్ముడూ అయిన ఆ రాజు మహాభాగ్యాన్నీ వివరిస్తాను. ఆయన ఇతిహాసమే ఉజ్జ్వల మయిన మహాభారతమనబడుతోంది. (49)

ఇది శ్రీమహాభారతమున ఆదిపర్వమున సంభవపర్వమను ఉపపర్వమున ఆపవోపాఖ్యానమను తొంబది తొమ్మిదవ అధ్యాయము. (99)

(దాక్షిణాత్య అధికపాఠం 2 శ్లోకాలతో కలిసి మొత్తం 51 శ్లోకాలు)