వైశంపాయనుడిలా చెప్పాడు - వేలాది మృగాలను చంపిన దుష్యంతుడు ససైన్యంగా మృగాలను వెంటాడుతూ మరొక వనంలోకి ప్రవేశించాడు. (1)

మంచి బలం గల ఆ దుష్యంతుడొక్కడూ ఆకలి దప్పులతో ఆ వనం చివరికి వెళ్లాడు. అక్కడ ఒక శూన్యప్రదేశం కనబడింది. (2)

ఆ ప్రదేశాన్ని కూడా దాటి దుష్యంతుడు మరొక వనంలోకి వెళ్లాడు. అది చక్కనైన ఆశ్రమాలతో మనస్సుకు ఆహ్లాదాన్ని కలిగిస్తూ, చూడటానికి చాలా అందంగా ఉంది. చల్లని గాలివీస్తూ వికసించిన పూలచెట్లతో కూడి, మిక్కిలి సుఖంగా ఉండే పచ్చికలతో నిండి ఉంది. (3,4)

ఆ వనం పక్షుల కలధ్వనులతో ప్రతిధ్వనిస్తూ కోకిలల కుహూరవాలతో తేనేటీగలతో ఝుంకారాలతో నిండి విశాలంగా ఉంది. (5)

పెరిగిన కొమ్మలున్న వృక్షాలతో, చక్కని నీడనిచ్చే చెట్లతో నిండి ఉంది. తుమ్మెదల ఝుంకారాలతో మిక్కిలి శోభాయమానంగా ఉంది. (6)

ఆ వనంలో పువ్వులులేని మొక్కలు లేవు. పండ్లు లేని చెట్లు లేవు. ముళ్ళున్న మొక్కలు అసలే లేవు. తుమ్మెదలు వాలని పువ్వులు లేవు. (7)

పక్షుల ధ్వనులతో, పూలతో, అన్ని ఋతువులలో ఉండే పూలు గల చెట్లతో, చక్కని నీడనిచ్చే వృక్షాలతో మిక్కిలి అందంగా అలంకరింపబడి ఉంది. (8)

అటువంటి మనోహరమైన ఉత్తమమైన వనంలోకి మహాధన్వి అయిన దుష్యంతుడు ప్రవేశించాడు. పూలతో నిండిన కొమ్మలు గల వృక్షాలు గాలికి కదులుతూ మాటిమాటికి విచిత్రమైన పుష్పవృష్టిని కురిపించాయి. పక్షుల మధుర ధ్వనులు ఆకాశాన్నంటుతున్నాయి. (9,10)

విచిత్రమైన పూలవస్త్రాలతో అక్కడి చెట్లు ప్రకాశిస్తున్నాయి. పూలభారంతో వంగి ఉన్న చెట్ల చిగుళ్ళలో చేరి తేనె త్రాగాలనే కోరికతో తుమ్మెదలు మధుర రావాలు చేస్తున్నాయి. విరగబూసిన పూలతో అలంకరింపబడిన, లతా గృహాలతో, మనస్సుకు ప్రీతిని కలిగించే ఆ ప్రదేశాలను చూస్తూ తేజస్వియైన దుష్యంతుడు మిక్కిలి ఆనందించాడు. (11-13)

పూలతో నిండి ఒక దానితో ఒకటి పెనవేసుకున్న కొమ్మలతో మహేంద్రుని ధ్వజంలా ప్రకాశిస్తున్న వృక్షాలతో ఆ వనం శోభిల్లింది. (14)

సిద్ధులు, చారణులు, గంధర్వులు, అప్సరలు, మదించిన వానరులు, కింనరులు మొదలైన వారిచే సేవింపబడుతోంది ఆ వనం. (15)

ఆ వనంలో వీచేగాలి సుఖంగా, చల్లగా, సువాసనతో పూలపుప్పొడిని తీసికొనిపోతూ క్రీడించే కోరికతో వృక్షాలను చేరుతున్నట్లుగా ఉంది. (16)

మాలినీ నదీ తీరంలో ఎత్తైన ధ్వజాలవలె ప్రకాశిస్తున్న చక్కని చెట్లతో మనోహరమైన ఆ వనాన్ని రాజు చూశాడు. (17)

ఆనందంలో ఉన్న పక్షులతో ఉన్న ఆ వనాన్ని చూస్తున్న దుష్యంతుడు అక్కడ అందమైన మనోహరంగా ఉన్న ఒక ఆశ్రమాన్ని చూశాడు. (18)

అతడు అనేకవిధాలైన వృక్షాలతో నిండి ప్రజ్వరిల్లుతూన్న అగ్నిహోత్రాలతో సాటిలేని శోభలో ఉన్న ఆ ఆశ్రమాన్ని ఎంతో గౌరవించాడు. (19)

యతులతో, వాలఖిల్యులతో, మునిగణాలతో అగ్నిహోత్ర గృహాలతో పలురకాల పువ్వులు పరిచినట్లు వ్యాపించి ఉన్న ఆ ఆశ్రమాన్ని రాజు గౌరవించాడు. (20)

రాజా! నిర్మలమై ఆస్వాదయోగ్యమైన నీటితో ఉన్న మాలినీనదికి ఇరుప్రక్కల పెద్ద పెద్ద చెట్లతో ప్రకాశిస్తున్న ఆ ఆశ్రమాన్ని ఆదరించాడు. (21)

పలురకాల పక్షి సమూహాలతో, తపోవనంతో అందంగా ఉన్న ఆ మాలినీనదిని చూశాడు. ఆ ప్రాంతంలో ఉన్న సౌమ్యాలైన పులులను, మృగాలను చూస్తూ అతడు ఆనందాన్ని పొందాడు. (22)

అప్రతిరథుడు, శ్రీమంతుడూ ఐన దుష్యంతుడు దేవలోకంలా ప్రకాశించే మనోహరమైన ఆ ఆశ్రమాన్ని చేరుకొన్నాడు. (23)

ఆ ఆశ్రమాన్ని ఆనుకొని నిర్మలమైన నీటితో ప్రాణులన్నింటికి తల్లిలా ఉన్న మాలినీనదిని చూశాడు. (24)

చక్రవాకాలున్న ఇసుకతిన్నెలతో, పూలనురుగులతో నున్న ప్రవాహంతో కిన్నరగణాలూ, వానరాలూ, ఎలుగుబంట్లు సేవిస్తున్న నదిని చూశాడు. (25)

మాలినీనదీతీరం ఇసుకతిన్నెలతో అందగించి ఉంది. పవిత్ర వేదఘోష అక్కడ ప్రతిధన్విస్తోంది. మదపుటేనుగులు, పులులూ, సర్పాలు అక్కడ సంచరిస్తున్నాయి. (26)

ఆ నదీతీరంలో కాశ్యపగోత్రుడయిన కణ్వుని ఆశ్రమాన్ని చూశాడు. పూజ్యులయిన మహర్షిగణాలతో నిండి అది ఎంతో రమ్యంగా ఉంది. (27)

ఆశ్రమాన్ని ఆనుకొని ఉన్న నదిని, ఆశ్రమప్రదేశాన్ని చూసి దుష్యంతుడు ఆశ్రమంలో ప్రవేశించాలనుకొన్నాడు. (28)

అందమైన తీరాలూ, ద్వీపాలు గల మాలినీ నదిచేత అలంకరింపబడింది ఆ ఆశ్రమం. అది గంగచేత శోభిల్లుతున్న నరనారాయణ స్థానంలా ప్రకాశిస్తూ ఉన్నది. (29)

మదించిన నెమళ్ల క్రేంకారాలతో కుబేరుని చైత్రరథవనంలా ఉన్న ఆ మహావనంలోకి దుష్యంతుడు ప్రవేశించాడు. గొప్ప గుణసంపద కలిగి, వర్చస్సుచే చెప్పనలవి గానంత తపోధనుడైన కశ్యపగోత్రజుడైన కణ్వమహర్షిని చూడాలనుకొన్నాడు. గుర్రాలు, ఏనుగులు, యోధులతో కూడి ఉన్న సేనను ఆశ్రమప్రవేశ ద్వారం దగ్గరే ఉంచి, ఇలా అన్నాడు. (30-32)

విరాగి, తపోధనుడూ అయిన కాశ్యప మునిని చూడటానికి వెళుతున్నాను. నేను వచ్చేటంత వరకు మీరిక్కడే ఉండండి. (33)

నందనవనంలా ఉన్న ఆ తపోవనంలో ప్రవేశించిన రాజు ఆకలి దప్పులు మరచి పుష్కలమైన ఆనందాన్ని పొందాడు. (34)

ఆ రాజు అమాత్యులతోపాటు రాజ చిహ్నాలను కూడా విడిచిపెట్టి పురోహితుడుతోడుగా ఆశ్రమంలో ప్రవేశించాడు. (35)

తుమ్మెదల ఝుంకారాలతో రకరకాల పక్షి సమూహాలతో బ్రహ్మలోకంలా ప్రకాశిస్తూన్న ఆ ఆశ్రమాన్ని చూసి, వికార రహితుడు, తపోనిధి అయిన ఆ కణ్వ మహర్షిని చూడాలనుకొన్నాడు. (36)

వివిధ కర్మలయందు బహ్వృచులైన బ్రాహ్మణులు ఋక్కులను పదక్రమాలతో ఉచ్చరిస్తూ ఉండగా ఆ రాజు విన్నాడు. (37)

యజ్ఞవిద్యను, యజ్ఞాంగవిద్యల్ను (వేదవేదాంగాలు) తెలిసినవారితో, యజుర్వేత్తలతో శోభిల్లుతూ, మదురములైన సామగీతాలతో నియమదీక్షగల ఋషులతో, భారుండ సామగీతాలతో అథర్వ శిరోగీతాలతో జితేంద్రియులైన మునులతో ఆ ఆశ్రమం శోభిల్లుతోంది. (38,39)

అథర్వవేదంలో శ్రేష్ఠులు, పూగయజ్ఞియసామను గానం చేసేవాళ్లు, పదక్రమాలతో వేదసంహితను పఠిస్తూ ఉన్నారు. (40)

మరికొందరు బ్రాహ్మణులు శబ్దసంస్కార సంయుక్తంగా వేదోచ్చారణలు చేస్తూంటే ఆ ఆశ్రమం మరొక బ్రహ్మలోకంలా ప్రతిధ్వనింపసాగింది. (41)

యజ్ఞవేదికలు ఏర్పాటు చేయటం తెలిసినవారు, క్రమంలో శిక్షణనివ్వటంలో నేర్పరులు, న్యాయం, తత్త్వం, ఆత్మ విజ్ఞానం, కలిగిన వేదపారగులు, అనేక విధాలైన వాక్యాలను సమన్వయం చేసే నేర్పరులు, విశేష కార్యాలు తెలిసినవారు, మోక్ష ధర్మంపట్ల ఆసక్తి గలవారు, విషయ ప్రతిపాద్యమైన, ఆక్షేపం, సిద్ధాంతం, పరమార్థం, తెలిసినవారు, వ్యాకరణం, ఛందస్సు, నిరుక్తం, జ్యోతిషా (కాలజ్ఞానము)ల జ్ఞానం కలవారు, పక్షుల, వానరాల అరుపులు తెలిసినవారు, పెద్దపెద్ద గ్రంథాలను వ్యాఖ్యానింపగలవారు, అనేక శాస్త్రాలలో పండితులు, లోకులను రంజింపచేయగలవారు---పలికిన మాటలను అతడు విన్నాడు. (42-46)

శత్రువీరులను సంహరించే దుష్యంతుడు ఆయా ప్రదేశాలలో కఠోర నియమాలను పాటించే జపహోమ తత్పరులైన విప్రులను చూశాడు. (47)

ఆ రాజు ప్రయత్నపూర్వకంగా తయారుచేసిన విచిత్రాలైన అందమైన ఆసనాలను చూసి ఆశ్చర్యపోయాడు. (48)

అక్కడున్న దేవగృహాలలో బ్రాహ్మణులు చేసిన పూజలు చూసి తాను బ్రహ్మలోకంలో ఉన్నట్లుగా అతడు భావించాడు. (49)

కశ్యప వంశజుడైన కణ్వమహర్షి తపస్సులచే రక్షింపబడుతూ, తపోవన లక్షణాలన్నింటితో నిండిన ఆ ఆశ్రమాన్ని చూస్తూ ఉన్నా దుష్యంతునికి తృప్తి కలగలేదు. (50)

మహావ్రతులు, తపోధనులు అయిన ఋషులతో కూడి, మిక్కిలి మనోహరంగా, మంగళకరంగా, ఏకాంతంగా ఉన్న ఆ కాశ్యపుని ఆశ్రమంలోఅమాత్య పురోహితులతో కలిసి దుష్యంతుడు ప్రవేశించాడు. (51)

ఇది శ్రీమహాభారతమున ఆదిపర్వమున సంభవపర్వమను ఉపపర్వమున శకుంతలోపాఖ్యానము అను దెబ్బదియవ అధ్యాయము. (70)