ధృతరాష్ట్రుడు ఇలా అడిగాడు. మా ప్రీతి కోసం వచ్చిన వివిధ సేనలను గూర్చి విన్నాక ధర్మరాజు ఏమన్నాడు? (1)

సూతా! యుద్ధం చేయదలచిన యుధిష్ఠిరుడు (ముందుగా) ఏం చేద్దామనుకొంటున్నాడు? వాని సోదరుల యొక్క, పుత్రుల యొక్క ఆజ్ఞకోసం ఎఎదురు చూస్తున్న వారెవరు? (2)

మందబుద్ధుల చేత కోపం ఎక్కింపబడిన ధర్మజ్ఞుడయిన ధర్మరాజును యుద్ధం నుండి ఉపశమించు మని మాటి మాటికి నివారించే వారెవరు? (3)

సంజయుడు సమాధానం చెపుతున్నాడు. రాజా! నీకు శుభమగుగాక - పాండవులతో పాటు పాంచాలురు రాజయిన ధర్మరాజు ఆజ్ఞకోసం అతని ముఖం చూస్తున్నారు. అతడే అందరినీ శాసిస్తున్నాడు. (4)

యుద్ధానికి వచ్చే యుధిష్ఠిరుని వేర్వేరుగా పాండవుల యొక్కయు, పాంచాలుర యొక్కయు రథాలు అభినందిస్తున్నాయి. (5)

కుంతీపుత్రుడు ఒక పెద్ద తేజోరాశిలా వెలిగిపోతున్నాడు. అతనిని చూసి పాంచాలురు ఆకాశంలో ఉదయించిన సూర్యుడని ప్రశంసిస్తున్నారు. (6)

గోపాలురు, గొఱ్ఱెల కాపరులు కూడా ధర్మరాజును అభినందిస్తున్నారు. పాంచాలురు, కేకయులు, మత్స్య దేశస్థులు ధర్మరాజును మెచ్చుకొంటున్నారు. (7)

బ్రాహ్మణ స్త్రీలు, రాజపుత్రికలు, వైశ్యపుత్రికలు యుద్ధానికి సిద్ధమయిన ధర్మరాజును చూడటానికి ఆడుతూ వస్తున్నారు. (8)

అపుడు ధృతరాష్ట్రుడు ఇలా అడిగాడు. సంజయా! ఏ సహాయంతో పాండవులు మాతో యుద్ధానికి సిద్ధమవుతున్నారు? ధృష్టద్యుమ్నుని సైన్యం, పాంచాలుర బలం - ఇంతే కదా! (9)

వైశంపాయనుడు చెపుతున్నాడు - కౌరవ సభలో ఇలా అడిగేసరికి సంజయుడు, దీర్ఘంగా నిట్టూర్చి, మళ్లీ ఏదో ఆలోచిస్తున్నట్లు నిష్కారణంగా దైవవశాత్తు మూర్ఛపోయాడు. అపుడు ఆ రాజసభలో విదురుడిట్లా చెప్పసాగాడు. "మహారాజా! ఈ సంజయుడు మూర్ఛపోయి క్రిందపడ్డాడు. అతని నోటివెంట మాట రావటం లేదు స్పృహలేదు. కదలు మొదలు లేదు." (10-12)

వెంటనే ధృతరాష్ట్రుడు ఇలా అన్నాడు. సంజయుడు కుంతీపుత్రులను నిజంగా మహారథులనుకొన్నాడు. ఆ పురుష సింహులవల్ల వీని మనసు కలత చెందింది. (13)

వైశంపాయనుడు ఇలా అన్నాడు. ఇంతలో సంజయునికి స్పృహవచ్చింది. అతడు మనసు చిక్కబట్టుకొని కౌరవసభలో ధృతరాష్ట్రునితో ఇలా అన్నాడు. (14)

సంజయుడు ఇలా అన్నాడు. మహారాజా! విరాటుని యింట్లో అజ్ఞాతవాసంతో కృశించి పోయి ఉన్న మహారథులు - కుంతీపుత్రులను చూశాను. (15)

రాజా! విను. పాండవులు ఎవరితో కలిసి యుద్ధానికి వస్తున్నారో చెపుతున్నాను. వీరుడయిన ధృష్టద్యుమ్నునితో కలిసి వారు యుద్ధానికి సిద్ధమయ్యారు. (16)

రోషంచేతకాని, భయంచేత కాని, లోభం చేతకాని, ధనంవల్ల కాని, హేతువాదంతో కాని ఆ ధర్మరాజు ఏ సందర్భంలోనూ సత్యం విడిచిపెట్టడు. ధర్మ విషయంలో అతడే ప్రమాణం. ధార్మికులలో అతడు ఉత్తముడు. అటువంటి ధర్మరాజుతో పాండవులు సంసిద్ధులయ్యారు. (17,18)

బాహుబలంలో ఈ భూమిమీద అతనితో ఎవరూ సాటిరారు. ధనుర్ధారియై రాజులందరినీ తన వశం చేసుకొన్నాడు. యుద్ధంలో కాశీరాజును, అంగరాజును, మగధ, కళింగరాజులను జయించాడు. ఆ భీమునితో కలిసి పాండవులు యుద్ధసన్నద్ధులయ్యారు. (19)

అతని భుజబలంతోనే పాండవులు నలుగురూ లక్క యింట్లోంచి బయటపడ్డారు. మనుష్య భక్షకుడయిన హిడింబాసురుని బారినుండి పాండవులను అతడే రక్షించాడు. తరువాత సైంధవుడు ద్రౌపదిని అపహరించినపుడు ఈ వృకోదరుడే వారిని రక్షించాడు. వారణావతంలో కాలిపోవలసిన పాండవులను అందరినీ విడిపించాడు. ఆ భీమునితో కలిసి పాండవులు మీ మీదకి వస్తున్నారు. (20-23)

ద్రౌపదితో కలిసి ప్రియంగా విహరిస్తూ విషమమయిన గంధమాదన పర్వతం మీద క్రోధవశులనే రాక్షసులను చంపాడు. అతని భుజాలకు వేయి ఏనుగుల బలం ఉంది. ఆ భీమసేనునిత్ఫ్ కలిసి పాండవులు మీ మీదకు వస్తున్నారు. (24,25)

అగ్నిహోత్రుని సంతృప్తి పరిచేందుకు కృష్ణుతో కలిసి దేవేంద్రుని కూడ గెలిచిన వీరుడు అర్జునుడు. ఇంద్రునే కాదు సాక్షాత్తు శూలం పట్టిన పరమేశ్వరునే జయించాడు. లోకపాలురందరినీ జయించాడు. అట్టి అర్జునునితో కలిసి పాండవులు మీ మీదికి రానైయున్నారు. (26,27, 28)

మ్లేచ్ఛగణాలతో నిండిన పడమర దిక్కును వశపరచుకొన్నాడు నకులుడు. చిత్రంగా నిలదొక్కుకుని యుద్ధం చేస్తాడు. చూడముచ్చటైనవాడు. విల్లుపట్టిన వీరుడు. అటువంటి నకులునితో కలిసి మీమీదకు యుద్ధానికి సిద్ధపడుతున్నాడు. (29,30)

కాశీరాజును, అంగరాజును, మగధ కళింగరాజులనూ యుద్ధంలో జయించిన సహదేవునితో కలిసి పాండవులు మీ మీదకు యుద్ధానికి సిద్ధమవుతున్నారు. (31)

అశ్వత్థామ, ధృష్టకేతుడు, రుక్మి, ప్రద్యుమ్నుడు - వీరు నలుగురే ఈ భూమిపైన సహదేవునితో సమాన పరాక్రమం కలవారు. పాండవులలో చిన్నవాడూ, మాద్రి పిన్న కొడుకు అయిన సహదేవునితో మీకు మహావినాశకరమయిన యుద్ధం మహారాజా! (32,33)

పూర్వం కాశిరాజు పుత్రిక అంబ భీష్ముని వధను కోరి ఘోరమయిన తపస్సు చేసింది. చచ్చి ఆమె ద్రుపదునికి కూతురై పుట్టి దైవవశాత్తు మళ్లీ పురుషుడయింది. అతనికి స్త్రీ పురుషుల గుణదోషాలు తెలుసును. (34,35)

ఆ శిఖండి యుద్ధంలో విజృంభించి కళింగులను జయించాడు కూడ. అదిగో అస్త్ర విద్యానిపుణుడయిన ఆ శిఖండితో పాండవులు మీ మీదికి వస్తున్నారు. (36)

భీష్ముని చంపాలని యక్షుడు ఆమెను పురుషునిగా చేశాడు గదా! రౌద్రమయిన ఆ మహాధనుస్సు కల ఆ శిఖండితో కలిసి పాండవులు సంసిద్ధమై ఉన్నారు. (37)

పెద్ద పెద్ద ధనుస్సులూ, కవచాలూ ధరించిన కేకయ రాజకుమారులు అయిదుగురితో పాండవులు యుద్ధానికి సిద్ధమవుతున్నారు. (38)

పొడవైన చేతులతో త్వరత్వరగా బాణాలు వేసే సత్యపరాక్రముడు, ధైర్యశాలి, అయిన వృష్ణివీరుడు సాత్యకితో మీకు యుద్ధం వచ్చింది. (39)

మహాత్ములయిన పాండవులకు ఆపత్కాలంలో ఆశ్రయమిచ్చిన విరాట మహారాజుతో మీకు సమాగమం కలుగుతోంది. (40)

వారణాసిలో మహారథుడు కాశీరాజు వారి పక్షాన్ యోధుడైనాడు. వానితో కలిసి పాండవులు ఎత్తివస్తున్నారు. (41)

ద్రౌపది పుత్రులు పసివాళ్లు - అయినా వారినెవరూ జయింపలేరు. పైగా మహాత్ములు. వారి స్పర్శ త్రాచు పాముతో చెలగాటం. అటువంటి ఉపపాండవులతో పాండవులు ఎత్తి వస్తున్నారు. (42)

పరాక్రమంలో కృష్ణునితోనూ, నిగ్రహంలో ధర్మరాజుతోనూ సమానుడైన అభిమన్యునితో కలిసి పాండవులు ఎత్తి వస్తున్నారు. (43)

పరాక్రమంలో సాటిలేనివాడు, కీర్తిశాలి, యుద్ధంలో కోపిస్తే ఎదురింపరానివాడు, శిశుపాలుని కొడుకు అయిన ధృష్టకేతువు మహారథుడు. అతడు అక్షౌహిణి సేనతో పాండవులను కలిశాడు. వానితో పాండవులు దండెత్తి వస్తున్నారు. (44,45)

దేవతలకు ఇంద్రుని లగా పాండవులకు కృష్ణుడు రక్షకుడు - ఆ వాసుదేవునితో పాండవులు ఎత్తి వస్తున్నారు.(46)

భరతవంశోత్తమా! అలాగే చేదిరాజు యొక్క తమ్ముడు శరభుడు తన తమ్ముడు కరకర్షునితో కలిసి ధర్మరాజు పక్షాన చేరాడు. వారిద్దరితో పాండవులు వస్తున్నారు. (47)

జరాసంధుని కొడుకులు సహదేవుడూ, జయత్సేనుడూ ఇద్దరూ సాటిలేని యుద్ధవీరులు. వీరు పాండవుల కోసం సిద్ధంగా ఉన్నారు. (48)

మహాతేజస్వి ద్రుపదుడు పెద్దసేనతో కలిసి పాండవుల కోసం ప్రాణాలర్పించి అయినా యుద్ధం చేయటానికి సిద్ధమై ఉన్నాడు. (49)

వీరే కాదు. ఇంకా చాలామంది, తూర్పు, ఉత్తరదేశ మహారాజులు వందల కొద్దీ ధర్మరాజు పక్షాన చేరారు. వారి సహాయంతో ధర్మరాజు యుద్ధానికి సిద్ధంగా ఉన్నాడు. (50)

ఇది శ్రీ మహాభారతమున ఉద్యోగపర్వమున యానసంధి పర్వమను ఉపపర్వమున సంజయ వాక్యమను ఏబదియవ అధ్యాయము. (50)