అంతర్యామి, నారాయణస్వరూపుడు అయిన శ్రీకృష్ణునికి; (అత్ని నిత్యసఖుడు) నరస్వరూపుడు, నరశ్రేష్ఠుడు అయిన అర్జునునకు; (పరమాత్ముని లీలలను ప్రకటించే) సరస్వతీ దేవికి; (నరనారాయణ లీలలను సంకలనం చేసిన) మహర్షి వేదవ్యాసునకు నమస్కరించి మహాభారతాన్ని (జయాన్ని) చదవాలి (చెప్పాలి).

వైశంపాయనుడు ఇలా అన్నాడు. జనమేజయా! అభిమన్యుని వివాహం చేసి కురుప్రవీరులైన పాండవులు, వారి పక్షంలో ఉన్నవారు(యాదవ పాంచాలాదులు) చాలా ఆనందించారు. వారు ఆ రాత్రి విశ్రాంతి తీసుకొని ఉషః కాలంలో నిద్రలేచి (నిత్యకృత్యాలు ముగించి) విరాటుని సభకు చేరుకొన్నారు. (1)

మత్స్యదేశాధిపతి అయిన విరాటుని సభ ఎంతో సమృద్ధిగా ఉంది. దానిలో ఉత్తమ మణులు పొదిగి ఉన్నాయి. ఈ అలంకారాలతో ఆ సభ చిత్రంగా శోభిస్తోంది. తగిన ఆసనాలను ఆయా స్థానాలలో వేసి ఉంచారు. సుగంధభరితమైన పూల దండలు కట్టారు. పెద్దపెద్ద రాజులు అందరు అక్కడకు చేరుకొన్నారు. (2)

ఆ సభలో అందరికి ముందు విరాటరాజు, ద్రుపదుడు ఆసనాలపై కూర్చున్నారు. వారు రాజులందరిలో వృద్ధులు, పూజ్యులు. తమ తండ్రి వసుదేవునితో కలసి బలరామ శ్రీకృష్ణులు కూడా ఆసనాలపై కూర్చున్నారు. (3)

పాంచాలరాజు ద్రుపదుని ప్రక్కన శినివంశశ్రేష్ఠుడు, వీరుడు అయిన సాత్యకి, రోహిణీదేవి కుమారుడైన బలరామునితో కలిసి కూర్చున్నాడు. మత్స్యరాజైన విరాటునికి మరింత దగ్గరగా శ్రీకృష్ణుడు, ధర్మరాజు కూర్చున్నారు. (4)

ద్రుపదరాజు పుత్రులు, భీమార్జునులు, నకుల సహ దేవులు, యుద్ధవీరులు, ప్రద్యుమ్నుడు, సాంబుడు, విరాటుని పుత్రులతో కలిసి అభిమన్యుడు, ద్రౌపది పుత్రులు... అందరు అందమైన బంగారు ఆసనాలపై కూర్చున్నారు. ద్రౌపది పుత్రులు అయిదుగురు సౌందర్య బలపరాక్రమాలలో తమ తండ్రులతో సమానంగా ఉన్నారు. వారు ఎవరికివారే శూరులు, వీరులు. (5,6)

ప్రకాశిస్తున్న ఆభరణాలతో, వస్త్రాలతో విభూషితులైన మహారథులు కూర్చుని ఉండగా రాజులతో నిండుగా ఉన్న ఆ సభ కాంతిమంతమైన గ్రహాలు, నక్షత్రాలతో నిండిన ఆకాశంవలె ప్రకాశించింది. (7)

ఆ వీరపురుషులందరు సమయోచితమైన చిత్ర సంభాషణలు చేస్తూ కృష్ణుని వైపు చూచి ఆలోచనలో మునిగి ముహూర్తకాలం (రెండు గడియలి. కొద్దిసేపు) మౌనంగా ఉన్నారు. (8)

అలా సంభాషణలు ఆపిన తరువాత పాండవుల ప్రయోజనం కోసం ఒక చోటికి చేరిన రాజోత్తము లందరు సారగర్భితమూ, శ్రేష్ఠఫలదాయకమూ అయిన కృష్ణునిమాట విన నారంభించారు. (9)

శ్రీకృష్ణుడు ఇలా ప్రారంభించాడు.... జరిగినది అంతా మీకు తెలుసు. సుబలపుత్రుడైన శకుని జూదంలో మోసం చేసి దురాత్ముడైన యుధిష్ఠిరుని ఓడించి, రాజ్యాన్ని అపహరించి, పన్నెండేళ్లు అరణ్యవాసం ఒక ఏడాది అజ్ఞాతవాసానికి షరతు విధించాడు. (10)

పాండవులు ఎప్పుడూ సత్యంపైనే ఉంటారు. సత్యమే వీరి రథం. చిటికెలో సమస్త భూమండలాన్ని జయించే శక్తి వీరిలో ఉన్నా వీరాగ్రగణ్యులైన పాండుకుమారులు సత్యవ్రతాన్ని పాటించటం కోసం పదమూడేళ్లు అరణ్యవాసం, అజ్ఞాతవాసం కఠోరమైన దీక్షతో పూర్తి చేశారు. (11)

ఈ పదమూడు సంవత్సరం పూర్తి చేయటం మరీ కష్టం. కాని ఈ మహాత్ములు మీవద్ద అజ్ఞాతరూపంలో ఉంటూ సహింపరాని అనేకశ్లోకాలను సహించారు. పన్నెండేళ్లు అడవులలో బాధలు పడ్డారు. (12)

వంశపారంపర్యంగా రావలసిన రాజ్యం కోసం ఈ వీరులు ఇప్పటివరకు అజ్ఞాతవాసంలో మరొకరిసేవలో నిమగ్నులై పదమూడవ సంవత్సరాన్ని పూర్తి చేశారు. ఈ పరిస్థితిలో ధర్మపుత్రుడైన యుధిష్ఠిరునికీ, రాజైన దుర్యోధనునికీ ఏ ఉపాయంతో మేలు జరుగుతుందో మీరు ఆలోచించండి. మీరు చూపే ఏ మార్గమైనా కురుశ్రేష్ఠులైన ఈ వీరులకు ధర్మానుకూలం, న్యాయోచితం, కీర్తికరం కావాలి. ధర్మరాజు ధర్మ విరుద్ధంగా దేవతల రాజ్యాన్నయినా కోరడు. (13,14)

ధర్మానికీ, అర్థానికీ అనుకూలంగా ఉన్న చిన్నగ్రామమైనా రాజ్యంగా స్వీకరించటానికి వీరు సిద్ధంగా ఉన్నారు. ధృతరాష్ట్రపుత్రులు పాండవులకు పైతృకంగా రావలసిన రాజ్యాన్ని ఎలా అపహరించారో రాజులందరికీ తెలుసు. (15)

కౌరవులు చేసిన ఈ కపటవ్యవహారం కారణంగా పాండవులు సహింపరాని ఎంతటి కష్టాన్ని అనుభవించారో మీకు తెలియనిదికాదు. ధృతరాష్ట్రపుత్రులు తమ బలపరాక్రమాలతో కుంతీపుత్రుడైన యుధిష్ఠిరుణ్ణి ఏ యుద్ధంలోనూ ఓడించలేదు కదా! (మోసంతోనే వీరి రాజ్యాన్ని దొంగిలించారు) (16)

అయినా స్నేహితులతో కూడిన ధర్మరాజు వారి క్షేమాన్నే కోరుతున్నాడు. రాజులందరినీ జయించి స్వయంగా సంపాదించిన ధనాన్ని మాత్రమే కుంతీసుతులు, మాద్రీసుతులు అయిన పాండవులు కోరుతున్నారు. వీరు బాల్యంలో అభం శుభం తెలియను వయస్సులో ఉన్నప్పుడే వీరి రాజ్యాన్ని అపహరించడానికి ఉగ్రస్వభావులైన దుష్టులతో కలిసి కుట్రలు పన్ని వీరిని చంపటానికి ఎన్నో ఎత్తులువేసిన సంగతి మీకు అందరకు తెలిసినదే. (17,18 1/2)

అందువలన సభాసదులందరు కౌరవుల అతిలోభాన్ని, యుధిష్ఠిరుని ధర్మజ్ఞతను, ఇరుపక్షాలవారి బంధుత్వాన్ని, పరిశీలించి, విడివిడిగాను, అందరు కలిసి, ఆలోచించి ఒక నిర్ణయం చేయండి. ఈ పాండవులు సదా సత్య పరాయణులు కావటం వలన చేసిన ప్రతిజ్ఞను అనుకొన్నట్లు పూర్తిచేశారు. (19,20)

ధృతరాష్ట్రపుత్రులు వీరిపట్ల విపరీత వ్యవహారం చేయదలచుకొంటే, (వీరికి రాజ్యం తిరిగి ఈయకపోతే) పాండవులు వారిని చంపేస్తారు. కౌరవులు పాండవుల కార్యానికి విఘ్నాలు కల్పిస్తారు. అపకీర్తిని తేవటానికి సిద్ధపడతారు. ఈ విషయాన్ని నిశ్చయంగా తెలుసుకొన్న మిత్రులు, బంధువులు వారిని (ఈ చెడు పని చేయకుండా) ఆపాలి. (21)

ధృతరాష్ట్రపుత్రులు ఈ విధంగా పాండవులను బాధిస్తారు. వారిచే బాధింపబడిన వీరు యుద్ధంలో వారిని సంహరిస్తారు. అయినా తక్కువ సంఖ్యలో ఉన్న వీరు వారిని జయించడానికి సమర్థులు కారని మీ అభిప్రాయం అయి ఉండవచ్చు. (22)

అయినప్పటికీ వీరి శ్రేయోభిలాషులు, మిత్రులు అందరు కలసి వారి వినాశనానికి ప్రయత్నం చేసి తీరుతారు. (కనుక వీరిని బలహీనులని మీరు తలచకండి) దుర్యోధనుని అభిప్రాయం ఏమిటి? అనేది ఇప్పటికీ స్పష్టంగా తెలియక పోవడం వలన వారు ఏం చేయబోతున్నారో తెలియటం లేదు. (23)

శత్రుపక్షం ఆలోచన తెలియకుండ మీరు 'ఇది ఇలా చెయ్యాలి' అని ఎలా నిశ్చయించగలరు. కార్యం ఎలా పరిణమిస్తుందో తెలుసుకోవలసిఅ అవసరం ఉంది. కనుక ధర్మశీలుడు, పవిత్రాత్ముడు, కులీనుడు, సావధానుడు అయిన ఒక వ్యక్తి దూతగా అక్కడకు వెళ్లాలి. (24)

దూత కౌరవుల అహంకారాన్ని, ఆవేశాన్ని శాంతింపచేసి, యుధిష్ఠిరునకు అర్ధరాజ్యాన్ని ఇచ్చేటట్లుగా చేయగలవాడై ఉండాలి. (24 1/2)

రాజా! శ్రీకృష్ణుడు ధర్మబద్ధంగా, అర్థయుక్తంగా, మధురంగా, ఇరుపక్షాల వారికీ తగిన విధంగా పలికిన పలుకులను అగ్రజుడైన బలరాముడు విని, బాగా ప్రశంసించి తాను మాట్లాడటం ప్రారంభించాడు. (25,26)

ఇది శ్రీమహాభారతమున ఉద్యోగపర్వమున సేనోద్యోగ పర్వమను ఉపపర్వమున పురోహిత యానమను ప్రథమాధ్యాయము. (1)