వి॥ 1. శ్రీమహాభారతానికి జయ మని మరోపేరు. జయమునే పేరు భాగవతానికి, పురాణాలకు కూడా ఉంది.

2. నీరే/నరులే అయనము - గతిగా స్థానముగా - కలవాడు నారాయణుడు.

3. ఈశ్లోకము శ్రీమహాభారతము, ఇతర పురాణాలకు మొదట కనిపించును. ఇది వ్యాసమహర్షిది కాకపోవచ్చును. వ్యాసుని దైనచో వ్యాసం అని ఉండదు. ఏ వైశంపాయనాదులదో కావచ్చును. దీనికి "సరస్వతీం చైవ" అని పాఠాంతరమూ ఉంది.

వి॥ సం॥ విరాటపర్వం పాండవుల సత్యనిష్ఠకు ఉదాహరణ. సత్యం చతుర్వర్గ సాధకం. అజ్ఞాతవాస కారణం అసత్యరూపమైన జూదం. అయినా అజ్ఞాతవాస ప్రతిజ్ఞను పాటించి తీరవలసిందే.(అర్జు) ధర్మమే ఆపదలనుండి కాపాడగలది. కాబట్టి "ఎటువంటి విపత్కర పరిస్థితులలోను ధర్మపరిత్యాగం తగదు" అని బోధించటం కోసం యుధిష్ఠిర ప్రతిజ్ఞాపాలన రూపకార్యాన్ని అనగా విరాటపర్వాన్ని

వ్యాసమహర్షి ప్రారంభిస్తున్నారు. (వీరో)

వి॥ తె॥ తెలుగులో తిక్కన జనమేజయుని ప్రశ్నకు ఈ పద్యంతో పుష్టి చేకూర్చాడు.

మహిత సముజ్జ్వలాకృతులు, మానధనుల్, జనమాన్యు, లంగనా సహితముగాఁగ నేమిగతి సమ్యగుపాయ నిగూఢవృత్తిమై

నహితుల కప్రభేద్యమగు నాపదుమూఁ డగు నేఁడు మత్పితా

మహులు చరించి రంతయుఁ గ్రమంబున నాకెఱుఁగంగఁజెప్పుమా!

(విరా-1-44)

వి॥ తన అరణులు ఒకలేడి కొనిపోతోందని, ఒక విప్రుడు చెపితే

ఆ అరణులను తీసుకొని రావటానికి నకులుడు వెళ్లి యక్షుని మహిమతో పడిపోయాడు. తరువాత సహదేవుడు, అర్జునుడు, భీముడు వరుసగా వెళ్లి పడిపోయారు. అపుడు ధర్మరాజు వెళ్లి యక్షుని(యముని) ప్రశ్నలకు సమాధానాలు చెప్పి యముని నుండి వరం పొందాడు. యముడు 'ఇదంతా తన పరీక్ష' అని చెప్పి అరణులిచ్చాడు. ఆ అరణులను ధర్మరాజు ఆశ్రమానికి పట్టుకొనివచ్చి ఆ విప్రుని కిచ్చాడు. అరణులు=అగ్నిని ఉత్పన్నం చేసుకొనుటకు ఉపయోగించు జమ్మిచెక్కలు.

వి॥ సం॥ ప్రభుః = ధర్మదేవత.

వి॥ సం॥ అభిరుచి కల్గించగలది కాబట్టి రమణీయం. శుభప్రదం కాబట్టి శివం. పుణ్యహేతువు కాబట్టి సుఖం (అర్జు)

వి॥ సం॥ విరాటరాజు ధర్మశీలుడు కాబట్టి అంతఃపురంలో సుఖ జీవనానికి ద్రౌపదికి ఇబ్బందిలేదు. వృద్ధుడు కాబట్టి ధర్మరాజుకు ఇబ్బందిలేదు వదాన్యుడు కాబట్టి భీమార్జున నకుల సహదేవులకు ఇబ్బంది లేదు. (విష)

వి॥ ధర్మరాజు అడిగిన ప్రశ్ననే అర్జునుడు ధర్మరాజును అడుగుతున్నాడు. ధర్మరాజు సేవావృత్తి చేయలేనివాడని అర్జునుని ఆవేదన. తెలుగులో ఇక్కడ పాండవులు ఒక్కొక్కరికి ఒక్కొక్క పద్యం రమణీయంగా చెప్పబడింది. అంతటి మహనీయులు విరాటుని దగ్గర ఎలా సేవచేస్తారు? అని ఆ ప్రశ్నలలోని అంతర్యం.