మార్కండేయుడిలా అన్నాడు. బ్రాహ్మణుల మాహాత్మ్యాన్ని ఇంకా చెపుతాను. విను. వైన్యుడనే రాజర్షి అశ్వమేధయాగానికి దీక్షపూనాడు. (1)

అత్రిమహర్షి ధనం కోసం వైన్యుని దగ్గరకు వెళ్ళాలనుకొన్నాడని విన్నాను. కానీ అత్రి తన ధర్మవ్యక్తిత్వాన్ని బయలుపరచుకొనవలసి వస్తుందన్న భావంతో డబ్బుకోసం వెళ్ళలేదు. (2)

ఆయన బాగా ఆలోచించి అరణ్యాలలోనికి వెళ్ళాలనే నిశ్చయించుకొన్ భార్యాపుత్రులను పిలిచి వారితో ఇలా అన్నాడు. (3)

అరణ్యాలలో నివసిస్తూ నిరుపద్రవమైన ధర్మఫలాన్ని ఎంతో పొందవచ్చు. కాబట్టి గ్రామజీవనం కన్న ఎన్నోరెట్లు గొప్పదైన అరణ్యజీవనం మీదికి వెంటనే మీరు మనస్సును మళ్ళించాలి. (4)

అత్రిభార్య యజ్ఞయాగాది ధర్మం మీదనే దృష్టి గలదై భర్తతో ఇలా అన్నది - మహానుభావుడైన వైన్యుని దగ్గరకు పోయి ఎక్కువధనాన్ని అడగండి. (5)

విప్రర్షీ! యాగం చేస్తున్న వైన్యుడు మీరు అడగగానే ధనాన్ని ఇస్తాడు. ఆ ధనరాశిని తీసికొనివచ్చి మీరు పోషించవలసిన ఈ కుమారులకు పంచి ఇచ్చి ఆ తర్వాత స్వేచ్ఛగా అరణ్యాలకు వెళ్ళండి. ధర్మవేత్తలయిన మహాత్ములు దీనినే పరమధర్మమంటారు. (6,7)

అత్రి ఇలా అన్నాడు. కళ్యాణీ! వైన్యుడు ధర్మార్థాలపై ఆసక్తిగలవాడనీ, సత్యవ్రతనిష్ఠుడనీ మహాత్ముడైన గౌతముడు చెప్పగా విన్నాను. (8)

అయితే అక్కడున్న విప్రులంతా నన్ను ద్వేషించేవారు. ఇది కూడా నాకు గౌతముడే చెప్పాడు. అందువల్ల నేను ఆ ప్రయత్నం చేయటం లేదు. (9)

నేను అక్కడకు పోయి ధర్మకామార్థాలతో కూడిన మంచి మాటలను చెప్పినా వారు అపార్థాలు కల్పించి నా మాట నిరర్థకమనే అంటారు. (10)

అయుననూ ధీమంతులారా! నీమాట నాకు నచ్చింది. నేను వెళతాను. వైన్యుడు నాకు గోవులను గొప్పధనరాశులను ఇవ్వగలడు (11)

ఈ విధంగా చెప్పి మహాతపస్వి అయిన అత్రి వెంటనే వైన్యుని యజ్ఞశాలకు పోయి కళ్యాణమయ వాక్యాలతో ఆయనను స్తుతించి ఆదరపూర్వకంగా ఇలా అన్నాడు. (12, 1/2)

అత్రి ఇలా అన్నాడు. రాజా! భూలోకంలో నీవే తొలిరాజువు. నీవు ధన్యుడవు. ఐశ్వర్య సంపన్నుడవు. (13)

మునులంతా నిన్నే స్తుతిస్తున్నారు. నిన్ను మించిన ధర్మవేత్తలేడు. మహాతపస్వి అయిన గౌతముడు కోపంతో ఇలా అన్నాడు. (14)

గౌతముడిలా అన్నాడు - అత్రీ! మరొకసారి ఇలా అనవద్దు. నీ బుద్ధి సావధానంగా లేదు ఇక్కడ మా ప్రథమ ప్రజాపతిగా ఇంద్రుడే ఉన్నాడు (15)

రాజేంద్రా! అప్పుడు అత్రి కూడా గౌతమునితో ఇలా అన్నాడు. ఈ పృథువే ప్రజాపతి. ఈ ప్రజాపతియే ఇంద్రసమానుడు. నీవే వ్యామోహంలో పడి ఉన్నావు. నీ బుద్ధియే సరిగా లేదు. (16)

గౌతముడిలా అన్నాడు. నాకు మోహం లేదు. ఎరుక కలిగియే ఉన్నాను. నీవే మోహంలో పడ్డావు. రాజదర్శనం కోసం జనులసమక్షంలో రాజును ప్రశంసిస్తున్నావు. (17)

నీకు పరమధర్మమూ తెలియదు. ధర్మప్రయోజనమూ తెలియదు నీవు బాలుడవు, మూఢుడవు కూడా. వయస్సు చేత మాత్రమే వృద్ధుడవు. (18)

మహర్షుల ముందు నిలిచి ఈ విధంగా గొడవపడుతున్న ఆ ఇద్దరినీ చూచి అంతకు ముందే యజ్ఞనిర్వహణకై వరింపబడిన ఋత్విక్కులు ఇలా అనసాగారు " వీరిలా గొడవ పడుతున్నారేమిటి? (19)

వైన్యుని యజ్ఞశాలలోనికి వీరిరువురిని ఎవరు అనుమతించారు? పెద్ద పెద్దగా మాటాడుతూ గొడవపడుతున్న

వీరిక్కడెందుకున్నారు? అపుడు సర్వధర్మవేత్త, పరమధర్మస్వరూపుడూ అయిన కాశ్యపుడు "వీరిరువురు ఏదోవిషయంలో భేదాభిప్రాయాలతో ఉన్నారు. దాని నిర్ణయం కోసమే వచ్చినట్లున్నారు" అన్నాడు. (20,21)

అప్పుడు గౌతముడు సదస్యులైన మునివర్యులతో ఇలా అన్నాడు. ద్విజశ్రేష్ఠులారా! మా ప్రశ్నను వినండి. అత్రి పృథువును విధాత అన్నాడు. ఆ విషయంలోనే మాకు సందేహం, వివాదం కూడా. అది వినగానే మహాత్ములయిన మునులు సంశయనివృత్తికై ధర్మవేత్త అయిన సనత్కుమారుని దగ్గరకు వెళ్ళారు.

మహాతపస్వి అయిన సనత్కుమారుడు వారి మాటను యథాతథంగా విని వారికి ఇలా సమాధానమిచ్చాడు. (22-24)

సనత్కుమారుడిలా అన్నాడు. బ్రాహ్మధర్మం క్షాత్రధర్మంతో, క్షాత్రధర్మం బ్రాహ్మధర్మంతో కలిస్తే నిప్పూ గాలీ కలిసి వనాలను దహించినట్లు శత్రువులను దహించగలవు. (25)

రాజే ధర్మమని ప్రసిద్ధి. రాజే ప్రజాపతి. ఇంద్రుడు, శుక్రుడు, బ్రహ్మ, బృహస్పతి అందరూ రాజే. (26)

రాజే ప్రజాపతి, విరాట్టు, సమ్రాట్టు, క్షత్రియుడు, భూపతి, నృపుడు - మొదలైన శబ్దాలతో సుత్తింపబడతాడు. ఆయననందరూ పూజిస్తారు. పురాయోని, యుధాజిత్తు, అభియుడు, ముదితుడు, భవుడు, స్వర్ణేత, సహజిత్తు, బభ్రువు - ఇవన్నీ రాజుకు పేర్లే. రాజే సత్యానికి కారణం. రాజే ప్రాచీన చరిత్ర తెలిసినవాడు. రాజే సత్యధర్మప్రవర్తకుడు. మహర్షులు అధర్మం వలన భయపడి బ్రాహ్మబలాన్ని క్షత్రియులలో నిక్షేపించారు. (27-29)

దేవలోకంలోని దేవతలలో సూర్యుడు తన తేజస్సుతో చీకటిని పారద్రోలినట్లు భూలోకంలో రాజు అధర్మాన్ని పారద్రోలుతాడు. (30)

కాబట్టి శాస్త్రప్రమాణాల ననుసరించి రాజే ప్రధానుడు. రాజే విధాత అని పలికిన వాని వాదమే శ్రేష్ఠం. (31)

మార్కండేయుడిలా అన్నాడు - ఏదో ఒక పక్షం గెలిచి వివాదం సమసిపోగా ఆనందించిన మహనీయుడు, పృథువు అంతకుముందు తనను స్తుతించిన అత్రితో ఇలా అన్నాడు.

బ్రహర్షీ! ఇంతకుముందు నన్ను (రాజును) జ్యేష్ఠునిగా, శ్రేష్ఠునిగా సర్వదేవసమానునిగా ప్రకటించావు. కాబట్టి నీకు వివిధధనాలను మిక్కిలిగా ఇస్తాను. సుందరవస్త్రాభరణాలు

ధరించిన యువతులను వేలకొలదిగ నీకు దాసులుగా ఇస్తాను.

బ్రహ్మర్షీ! పదికోట్ల బంగారు నాణాలు, పదిబారువుల బంగారం నీకిస్తాను. నీవు సర్వజ్ఞుడ వని నేను భావిస్తున్నాను. (32-35)

తేజస్వి, మహాతపస్వి అయిన అత్రిమహర్షి ఆ రాజసత్కారాన్ని పొంది న్యాయబద్ధంగా లభించిన ఆ ధనాన్నంతా తీసికొని ఇంటికి వెళ్ళిపోయాడు. (36)

అత్రి ఆనందంతో తన కుమారులకు ధనాన్ని ఇచ్చి నియతాత్ముడై తపస్సుపై మనస్సు నుంచి అరణ్యాలకు వెళ్ళిపోయాడు. (37)

ఇది శ్రీమహాభారతమున వనపర్వమున మార్కండేయ సమాస్యాపర్వమను ఉపపర్వమున బ్రాహ్మణమాహాత్మ్యమను నూట యెనుబది అయిదవ అధ్యాయము. (185)