వైశంపాయనుడిలా అన్నాడు. కౌరవా! చిత్రాంగదుడు మరణించగా విచిత్రవీర్యుడు బాలుడై ఉండగా భీష్ముడు సత్యవతి అభిప్రాయాన్ని అనుసరిస్తూ ఆ రాజ్యాన్ని పరిపాలించాడు. (1)

విచిత్రవీర్యుడు యౌవనాన్ని పొందాక సోదరుని చూచి బుద్ధిమంతులలో శ్రేష్ఠుడైన భీష్ముడు అతనికి వివాహం జరిపించ సంకల్పించాడు. (2)

రాజా! ఆ తరువాత అప్సరలతో సమానమైన కాశిరాజ పుత్రికలు ముగ్గురు ఒక్కటై స్వయంవరంలో భర్తను ఎన్నుకొనబోతున్నారని భీష్ముడు విన్నాడు. (3)

ఆ తర్వాత శత్రుసంహారి, రథికశ్రేష్ఠుసూ అయిన భీష్ముడు - తల్లి అనుమతితో ఒక రథంలో వారాణసికి బయలు దేరాడు. (4)

అక్కడ అన్ని దిక్కుల నుండి వచ్చి చేరిన రాజులనూ, ఆ కన్యలనూ కూడా శాంతనుకుమారుడైన భీష్ముడు చూచాడు. (5)

అప్పుడు అన్నివైపుల నుండి రాజుల పేర్లను పరిగ్రహించి అందరికీ పరిచయం చేయసాగారు. ఆ అందరిలో అపటికి వృద్ధుడై ఒంటరిగా వచ్చినవాడు శాంతనుసుతుడైన భీష్ముడే. మిగుల అందగత్తెలయిన ఆ కన్యలు భీష్ముని చూచి కలతపడి వృద్ధుడన్న భావంతో దూరంగా వెళ్ళారు. (6,7)

అక్కడ చేరిన నీచస్వభావం గల రాజులు పరిహసిస్తూ భీష్ముని గూర్చి ఇలా హేళనగా అనుకొనసాగారు. "ముసలివాడు పరమధర్మ స్వరూపుడు. ముడతలు పడిన దేహం, నెరసిన వెంట్రుకలు. సిగ్గు లేకుండా ఇక్కడి కెందుకు వచ్చాడో! పైగా భరతవంశశ్రేష్ఠుడు, ప్రతిజ్ఞ తప్పుతున్నాడు. ప్రజలకేం చెప్పగలడు. భీష్ముడు బ్రహ్మచారి అని లోకం మాత్రం నిరర్థకంగా ప్రసిద్ధి కల్పిస్తోంది." (8, 9 1/2)

వైశంపాయనుడిలా అన్నాడు. ఆ రాజుల మాటలు ఆలకించి భీష్ముడు మండిపడ్డాడు. (10)

భీష్ముడప్పుడు తానే స్వయంగా ఆ కన్యలను వరించాడు. వారిని తన రథంపైకి ఎక్కించుకొని యోధాగ్రగణ్యుడైన భీష్ముడు మేఘగంభీరధ్వనితో ఆ రాజులతో ఇలా అన్నాడు - కన్యలను యథాశక్తిగా అలంకరించి గుణవంతుడైన వరుని పిలిపించి ధనాదులతో పాటు కన్యాదానం చేయటం ఉత్తమమని పండితుల భావన. మరి కొందరు గోవుల జంటను స్వీకరించి కన్యాదానం చేస్తారు. (11-13)

కొందరు నియతమయిన ధనాన్ని స్వీకరించి కన్యాదానం చేస్తారు. మరి కొందరు బలంతో కన్యల నపహరిస్తారు. కొందరు పరస్పరాంగీకారంతో దంపతులవుతారు. మరికొందరు స్పృహకోల్పోయిన స్త్రీ ని అపహరిస్తారు. మరికొందరు స్వయంగా స్త్రీ, పురుషులను ఒక చోట చేర్చి ప్రతిజ్ఞాపూర్వకంగా వివాహం జరిపిస్తారు. ఆ విధంగా భార్యను పొందుతాడు భర్త. (14)

కొందరు ఆర్షమైన పద్ధతిలో భార్యను పొందుతారు. ఈ విధంగా వివాహం ఎనిమిది రకాలని పండితభావన. గ్రహించండి. (15)

క్షత్రియులు స్వయంవరాన్ని ప్రశంసించి పాటిస్తారు. అందులో కూడా ఇతర రాజులందరినీ ఓడించి కన్యను కొనిపోగలిగితే అదే క్షత్రియులకు గొప్పదని ధర్మవేత్తలంటారు. (16)

రాజులారా! ఈ కన్యలను బలవంతంగా ఇక్కడ నుండి తీసికొని పోదలచాను. మీరు సర్వశక్తులూ ఒడ్డి గెలుపుకోసమో, ఓటమి కోసమో ప్రయత్నించండి. (17)

రాజాలారా! యుద్ధానికి సిద్ధమై నేనున్నాను - ఆ రాజులతో, కాశిరాజుతో ఈ విధంగా చెప్పి పరాక్రమశాలి అయిన ఆ బీష్ముడు ఆ కన్యలను తన రథమెక్కించుకొని, అందరినీ వీడ్కొని, ఆ కన్యలతో వేగంగా వెళ్ళిపోయాడు. (18, 19)

అప్పుడు ఆ రాజులందరూ అసహనంతో జబ్బచరుస్తూ పళ్ళు కొరుకుతూ ఒక్కపెట్టున లేచారు. (20)

వారు వేగంగా తమ ఆభరణాలను వీడి కవచాలను ధరించసాగారు. ఆ సమయంలో పెద్దకోలాహలం జరిగింది. (21)

జనమేజయా! ఆ తొందరలో వారు ధరిస్తున్న ఆభరణాలూ, కవచాలూ అటో ఇటో పడుతున్నాయి. గగనసీమలోని తారలు రాలిపడినట్లు అనిపిస్తోంది. యోధుల కవచాలూ, భూషణాలూ చెల్లాచెదరయినాయి. క్రోధం, అమర్షం వలన వారి కళ్ళు ఎఱ్ఱబడ్డాయి. సారథులు మంచిగుఱ్ఱాలను పూన్చి అందమైన రథాలను సిద్ధం చేశారు. ఆ వీరులందరూ అన్ని ఆయుధాలనూ సమీకరించుకొని రథాలనెక్కి ఆయుధాల నెత్తిపట్టి వేగంగా వెళ్తున్న బీష్ముని అనుసరించారు. అప్పుడు ఆ రాజులకూ, భీష్మునికీ మధ్య యుద్ధం జరిగింది. ఒంటరి వాడైన భీష్ముడు అంతమంది రాజులతో చేస్తున్న యుద్ధం భీకరమై, గగుర్పాటు కలిగేటట్లుంది. (22-25)

ఆ రాజులు భీష్మునిపై పదివేల బాణాలను ఒక్కసారిగా ప్రయోగించారు. వాటిని తన దగ్గరకు చేరక ముందే విశాలమైన రెక్కలు గల బాణవర్షంతో మధ్యలోనే త్రుంచివేశాడు భీష్ముడు. ఆ తరువాత రాజులందరూ భీష్ముని చుట్టుముట్టి మేఘాలు వర్షంతో పర్వతాన్ని కప్పివేసినట్టు బాణవర్షంతో ఆయనను కప్పివేశారు. భీష్ముడు ఆ బాణవర్షాన్ని అన్ని వైపులా ఆపి మూడు మూడు బానాలతో ఆ రాజుల నందరినీ గాయపరిచాడు. రాజా! ఆ తరువాత ఒక్కొకరుగా అయిదు బాణాలను భీష్మునిపై ప్రయోగించారు. (26-29)

భీష్ముడు పరాక్రమించి రెండు రెండు బాణాలతో వాటిని త్రిప్పికొట్టాడు. శరశక్తి సమాకులమైన ఆ యుద్ధం దేవాసురసంగ్రామం వలె భయంకరంగా, ఘోరంగా ఉంది. లోకవిఖ్యాతులయిన ఆ వీరుల ధనుస్సులనూ, ధ్వజాగ్రభాగాలనూ, కవచాలనూ, తలలనూ వందలూ వేలుగా భీష్ముడు ఆ యుద్ధంలో పడగొట్టాడు. రణరంగంలో రథచారియై ఇతరులను మించిపోతున్న నేర్పును, ఆత్మరక్షణ విధానాన్నీ శత్రువులు కూడా అభినందించారు. మేటివిలుకాడయిన భీష్ముడు యుద్ధంలో వారినందరినీ ఓడించి ఆ బాలికలతో పాటు స్వదేశానికి వెళ్ళిపోయాడు. రాజా! ఆ తరువాత మహారథుడయిన శాల్వరాజు భీష్ముని వెన్నంటి వచ్చి యుద్ధం చేయాలని ఆయనను ఎదిరించాడు. శాల్వరాజు అసాధారణ బలం గలవాడు. ఆడేనుగును వెన్నంటిపోతున్న గజపతిని మరొక గజరాజు వచ్చి దంతాలతో వెనుక భాగాన్ని చీల్చినట్టు బలశాలులలో శ్రేష్ఠుడైన ఆ శాల్వరాజు స్త్రీని పొందాలన్న కోరికతో భీష్ముని వెనుక వచ్చి "నిలు నిలు" అని భీష్ముని నిరోధించాడు. శత్రుసంహర్త అయిన బీష్ముడు ఆ మాటలు విని కోపంతో పొగలేని నిప్పు వలె ప్రజ్వరిల్లుతూ ధనుర్బాణాలు చేతపట్టి నుదురు చిట్లిస్తూ నిలిచాడు. (30-38)

మహారథుడయిన ఆ బీష్ముడు క్షాత్రధర్మాన్ని అనుసరించి భయసంభ్రమాలు లేకుండా రథాన్ని శాల్వుని వైపు మరలించాడు. (39)

భీష్ముడు వెనుకకు మరలటాన్ని చూచి ఆ రాజులందరూ భీష్మశాల్వయుద్ధానికి ప్రేక్షకులయ్యారు. (40)

బలవిక్రమ సంపన్నులయిన ఆ భీష్మశాల్వులు మైథునేచ్ఛ గల బలిష్ఠాలైన వృషభాలవలె ఒకరినొకరు ఎదిరించారు. (41)

ఆ తరువాత నరశ్రేష్ఠుడైన శాల్వరాజు శాంతనుసుతుడైన భీష్మునిపై వేగవంతాలయిన బాణాలను వందలు, వేలుగా కురిపించాడు. (42)

ముందుగా శాల్వుడే భీష్ముని నొప్పించటాన్ని చూసిన ఆ రాజులందరూ ఆశ్చర్యచకితులై 'భళా! భలా' అని శాల్వుని అభినందించారు. (43)

రాజులందరూ యుద్ధంలో శాల్వుని నేర్పును చూచి ఆనందించి ఆ శాల్వరాజును మాటలతో ప్రశంసించారు. (44)

శత్రునగరాలను జయించగల ఆ భీష్ముడు ఆ రాజుల మాటలు ఇని కోపించి నిలు నిలు అని అరిచాడు. (45)

కోపంతో సారథితో ఇలా అన్నాడు - 'ఆ రాజున్న దిక్కునకు రథాన్ని నడుపు. గరుత్మంతుడు పామును చంపినట్టు ఇతనిని చంపివేస్తాను. (46)

మహారాజా! ఆ తరువాత భీష్ముడు వారుణాస్త్రాన్ని చక్కగా ప్రయోగించి శాల్వరాజు రథాశ్వాలను నాలుగింటిని కొట్టాడు. (47)

రాజోత్తమా! శాల్వరాజు ప్రయోగించిన బాణాలను తన బాణాలతో నిరోధించి కౌరవ వంశస్థుడైన భీష్ముడు శాల్వుని రథసారథిని సంహరించాడు. (48)

నరోత్తమా! ఆ తరువాత ఇంద్రసంబంధమైన అస్త్రంతో గుఱ్ఱాలను సంహరించాడు. అప్పుడు శాంతనవుడైన భీష్ముడు ఆ బాలికల కోసం శాల్వుని ఓడించి ప్రాణాలతో విడిచిపెట్టాడు. భరతశ్రేష్ఠా! ఆ తరువాత శాల్వుడు తన నగరానికి మరలిపోయాడు. ధర్మబద్ధంగా తన రాజ్యాన్ని పరిపాలించాడు. స్వయంవరాన్ని చూడటానికి అక్కడకు వచ్చిన రాజులందరూ తమ తమ రాజ్యాలకు మరలి పోయారు. మేటి యోధుడయిన భీష్ముడు ఈ విధంగా ఆ బాలికలను గెలుచుకొని హస్తినాపురానికి బయలుదేరాడు. ఆ హాస్తిననగరంలోనే ధర్మాత్ముడైన ఆ కౌరవరాజు విచిత్ర వీర్యుడు రాజ్యపాలన చేస్తుండేవాడు. (49-53)

రాజా! రాజశ్రేష్ఠుడూ, కురువంశస్థుడూ అయిన శాంతనుని వలె ఆ భీష్ముడు కూడా రాజ్యపరిపాలన సాగించాడు. స్వల్పకాలంలోనే వనాలనూ, నదులనూ, పర్వతాలనూ, వివిధవృక్షాలను అతిక్రమించి ముందుకు దూసుకొని పోయేవాడు. యుద్ధంలో అవర్ణనీయ పరాక్రమం గల ఆ భీష్ముడు తాను గాయపడకుండా శత్రువులను గాయ పరచేవాడు. (54,55)

ఆ గాంగేయుడు ధర్మాత్ముడై ఆ కాశిరాజకుమార్తెలను కోడళ్ళను వలె, సోదరులనువలె తీసికొని వచ్చాడు. (56)

సోదరునకు ప్రియాన్ని చేకూర్చాలన్న భావనతో మహాబాహువైన ఆ భీష్ముడు కాశిరాజుకూతుళ్ళను తన కుమార్తెలన్నట్లుగా తీసికొని కురురాజ్యాన్ని చేరాడు. (57)

తన పరాక్రమంతో తీసికొని వచ్చిన సర్వగుణసంపన్న లయిన ఆ కన్యలను భీష్ముడు చిన్నతమ్ముడయిన విచిత్ర వీర్యునకు ఇచ్చాడు. (58)

జితేంద్రియుడూ, ధర్మజ్ఞుడూ, అయిన భీష్ముడు ఈ విధంగా అమానుష సాహసం చేసి తెచ్చిన ఆ కన్యలతో విచిత్ర వీర్యునకు వివాహం జరిపించ నుపక్రమించాడు. సత్యవతితో చర్చించియే ఆ నిశ్చయం చేశాడు. వివాహం జరిపించబోయే సమయంలో కాశిరాజు పెద్దకూతురు భీష్మునితో ఇలా అన్నది. (59,60)

నా మనస్సులో నేను ముందే వరించిన భర్త సౌభవతి శాల్వుడు. ఆయన కూడా నన్ను వరించాడు. మా తండ్రి కోరిక కూడా ఇదే. (61)

ఆ స్వయంవరంలో నేను శాల్వునే వరించేదాన్ని. ధర్మజ్ఞా! దీనిని గ్రహించి ధర్మానుసారంగా ఆచరించండి. (62)

బ్రాహ్మణుల సమక్షంలో ఆ విధంగా చెప్పిన ఆ కన్యమాటలు విని వీరుడైన భీష్ముడు వివాహవిషయంలో యుక్తియుక్తతను గూర్చి ఆలోచించాడు. (63)

వేదవేత్తలయిన బ్రాహ్మణులతో సంప్రదించి ఆ ధర్మాత్ముడు అప్పుడు కాశిరాజు పెద్దకూతురు అంబను స్వేచ్ఛగా వెళ్ళటానికి అనుమతించాడు. (64)

భీష్ముడు శాస్త్రోక్తమైన కర్మతో చిన్న తమ్ముడు విచిత్ర వీర్యునకు అంబిక, అంబాలికలను భార్యలను చేశాడు. (65)

వారిని పరిగ్రహించి రూపయౌవన గర్వంతో ధర్మాత్ముడయిన విచిత్రవీర్యుడు కామాత్ముడయ్యాడు. (66)

అంబిక, అంబాలిక కూడా పదహారు సంవత్సరాల వయస్సు గలవారు. పుష్టిగా ఉన్నవారు. నల్లనికురులు గలవారు. వారి గోళ్లు ఎఱ్ఱగా ఎత్తుగా ఉన్నాయి. వారి పిరుదులూ, వక్షోజాలు బలిష్ఠంగా ఉన్నాయి. (67)

తమకు తగిన భర్త లభించాడని ఆ శుబాంగనలు ఆ విచిత్రవీర్యుని సేవించసాగారు. (68)

ఆ విచిత్రవీర్యుడు అశ్వినీకుమారుల వంటి రూపం గలవాడు. దేవతలతో సమానమైన పరాక్రమం గలవాడు. ఏకాంతంలో స్త్రీలకందరకూ మనస్సులో మోహాన్ని కల్గించగలవాడు. (69)

ఆ బార్యలతో పాటు ఏడు సంవత్సరాలు క్రీడించిన ఆ రాజు - విచిత్రవీర్యుడు యౌవనంలోనే క్షయవ్యాధికి గురి అయ్యాడు. (70)

అతని శ్రేయోభిలాషులు అందరూ ఆప్తులయిన వైద్యుల ద్వారా చికిత్స జరిపించినా ఆ విచిత్రవీర్యుడు సూర్యుడు అస్తమించినట్లు మరణించాడు. (71)

ధర్మాత్ముడయిన ఆ భీష్ముడు చింతాశోకాలకు లోనయి తల్లి, ఆదేశాలను అనుసరిస్తూ కురువంశశ్రేష్ఠులతో, ఋత్విక్కులతో కలిసి విచిత్ర వీర్య మహారాజుకు ప్రేతకార్యాలను అన్నింటినీ చక్కగా జరిపించాడు. (72,73)

ఇది శ్రీమహాభారతమున ఆదిపర్వమున సంభవపర్వమను ఉపపర్వమున విచిత్రవీర్యోపరమమను నూట రెండవ అధ్యాయము. (102)